Voor de echte literatuurliefhebber met politieke aspiratie

Een chiasme is een stijlfiguur dat bestaat uit een herhaling met een omkering (red.). De Oppermachtigen is een vakkundig gecomponeerd verhaal en misschien wel een chiasme op zichzelf. De roman gaat over politiek, kolonialisme en verlangen. Chiasmen in de taal en in het verhaal. Marianne Kaas (1938) vertaalde dit boek van Hédi Kaddour (1945) - dat drie prijzen won- uit het Frans. De Oppermachtigen is voor de echte literatuurliefhebber en de wereldverbeteraar in één.

De titel De Oppermachtigen refereert naar de zichzelf benoemde Franse elite in het fictieve stadje Nahbès in de Maghreb in de jaren 20. De zelfingenomen kolonisten worden licht ironisch ‘oppermachtig’ genoemd. Dekt deze titel de lading van het hele boek? Dat is lastig te zeggen, maar al gauw wordt wel duidelijk dat het politieke landschap van Nahbès maar zo zou kunnen veranderen. Een nationalistische onafhankelijkheidsbeweging onder jongeren is namelijk op komst. Ook strijkt plotseling een Amerikaanse filmploeg in het stadje neer om de film De woestijnrijder op te nemen. De conservatieve Fransen zijn niet blij met deze ontwikkelingen. Als je zogenaamd oppermachtig bent dan kan dit ook zomaar voorbij zijn. We ontmoeten in die roerige tijd een kolonist, een jonge revolutionair, een journaliste, een jonge vrouw en een actrice. Wat drijft hen uit elkaar en wat brengt hen samen?

Dat Kaddour ook dicht, is te merken aan de schrijfstijl van het boek en Kaas heeft de poëtische toon behouden in haar vertaling. De lange zinnen met vele komma’s zijn soms lastig te volgen, totdat je de regels hardop voorleest en er een golvend ritme ontstaat. Een klein stukje uit één van die mooie poëtische stukken:

“Vleesetende dieren worden schaars, en het graanparadijs wordt een paradijs voor de grazers, een bodem die nog kaler wordt, afgegraasd door de geiten, gazellen en schapen, en niets om de grond te verbeteren, een jaar graan, een jaar braak met onkruid voor herbivoren, de mensen denken dat dat volstaat, en de aarde waait weg op de wind.”

Genieten, toch?

Waar in het boek komt het stijlfiguur chiasme dan voorbij? In het midden van het boek wordt letterlijk over het schema van een chiasme gesproken, maar ook in de schrijfstijl zelf komen regelmatig chiasmen voorbij:

“de stenen die op het schuine dak met groene dakpannen neervielen, en ook de pannen vielen, wanneer een steen er een had gebroken..”

Zelfs in de verhaallijn lijkt zo nu en dan een chiasme voorbij te komen. Een voorbeeld hiervan is de liefde tussen Raoef en Kathryn en hoe deze zich ontwikkelt in de roman.

De Oppermachtigen is zo’n roman die je opnieuw (voor)leest en waar je steeds meer in ontdekt. Eentje die je telkens meer begrijpt en je ook nog laat nadenken over het politieke landschap en je eigen wereldbeeld. Want is het heden ook niet een soort van herhaling van het verleden, maar dan in een andere volgorde? Wordt dit te cryptisch? Lees dan dit boek.