Zwijgen maakt lijden

Mariska Tjoelker – Stof tot Zwijgen - Roman

Jan’s moeder sterft al op jonge leeftijd en Jan wordt liefdevol opgevoed door zijn vader Janus. Hij is kind aan huis bij de werkgever van zijn vader en is dikke vrienden met hun dochter Sara. Wanneer Sara een broertje krijgt is Jan niet meer welkom. Hij gaat naar school en hij gaat werken in de textielfabriek van deze Joodse familie. Als Jan, jaren later als jonge kerel, onverwacht voor zijn vader moet invallen als chauffeur en hij Sara van de trein moet halen, bloeit hun oude vriendschap op. Het klassenverschil en een ander geloof maakt dat zij hun liefde lange tijd geheimhouden, tot dit toch uit komt. Hun liefdesbaby Sam wordt geboren. De crisisjaren zijn zwaar voor de arbeiders in de textielstad Enschede en ook Jan en zijn collega’s hebben het moeilijk. Jan heeft zich zwaar verkeken door zich in te zetten om op te komen voor de arbeiders bij de bond, maar oude vrienden en collega’s die hem niet vertrouwen omdat hij met de ‘baas’ heult. Inderdaad hebben Jan en Sara het beter dan menig arbeider. Jan wordt dan wel geduld door zijn schoonfamilie, erbij hoort hij er niet. Gelukkig zijn ze wel gek op Sam en helpen hun kleinzoon waar ze kunnen. Inmiddels is er in Duitsland onrust onder de Joodse bevolking door een nieuwe leider. In Nederland is er nog niet echt een besef dat dit ook hen kan gebeuren, de gevolgen blijken desastreus.
Julia is de kleindochter van Jan en zij zijn stapel op elkaar. Julia bezoekt haar opa regelmatig. Julia is al vaker nieuwsgierig geweest naar haar oma. Haar vader wilde haar er niets over vertellen, de familiegeschiedenis wordt gemeden. Julia probeert zo voorzichtig wat bij opa los te krijgen en Jan vertelt zo bij kleine beetjes iets over Sara en hun liefdesgeschiedenis.
Julia gaat zelf ook op onderzoek uit en ontmoet een oude vriendin van Jan. Gelukkig vertelt Jan tijdens al hun momentjes samen veel over zijn geschiedenis en krijgt Julia stukje bij beetje het verhaal te horen. Een verhaal dat haar onbekende familiegeschiedenis vertelt, haar vertelt waarom haar vader zo is en zij haar oma leert kennen.


Een boek dat pas in het laatste hoofdstuk rond komt met een bijzonder verrassende tragiek.
Prachtige details en woordkeuze, in tijd en persoon. Visueel en invoelend, wat maakt dat je het verhaal mee beleeft van toen naar nu. Ondanks de soms zeer gedetailleerde omschrijvingen is er geen woord te veel geschreven.

Het boek is opgebouwd in verschillende hoofdstukken die tijden en personen verbinden in het verhaal en geschiedenis. Het maakte het prettig te lezen. Met een aantal indrukwekkende verhalen was het fijn om na een hoofdstuk het boek weg te leggen en op me in te laten werken. Er is een duidelijke tijdlijn en verbinding, waarbij oorzaak en gevolgen inzichtelijk worden gemaakt. Dat gevolgen van beslissingen van (voor)ouders invloed hebben op hoe de toekomst zich ontvouwt voor het nageslacht.

Behalve het oorlogsverhaal van een Joodse textielfabrikant is er aandacht voor de crisisjaren van de textielbranche in Enschede, de klassenverschillen en geloofsovertuigingen, liefdesverhalen en trauma. Wat het boek boeiend maakt is de afwisseling in de personages en tijd.

Het boek laat nog ruimte voor eigen invulling van de lezer, het verhaal prikkelt vanaf het begin om het al in te vullen ‘wat gaat er gebeuren?’. Toch is er steeds een verrassend plot wat het spannend houdt tot het laatste hoofdstuk.