De tijd van Shakespeare: zowel boeiend als beangstigend

William Shakespeare was zonder twijfel een van de belangrijkste Engelsmannen die ooit leefde. In Nederlandse scholen is er relatief weinig aandacht voor zijn werk, maar in Groot-Brittannië groeit iedereen met hem op. Dit jaar is het 400 jaar geleden dat de beroemde schrijver overleed. Reden genoeg om er uitgebreid aandacht aan te besteden, onder meer met een heel mooi verzorgde Nederlandstalige vertaling van een boek dat al een paar jaar geleden in Engeland uitkwam. Aan de hand van twintig voorwerpen leer je het leven omstreeks 1600, het historische kader én Shakespeares werk op een verrassende manier kennen.

Shakespeare’s rusteloze wereld - een verrassende geschiedenis in twintig voorwerpen is niet door de eerste de beste enthousiasteling geschreven. Het betreft een boek van Neil MacGregor, voormalig directeur van het British Museum en van de National Gallery, beide in Londen. Dat is zeker te merken: inhoudelijk is het boek zeer verzorgd, precies diepgaand genoeg en op gezette tijden juist lichtvoetig en humorvol.

Het idee achter het boek is het geven van een inkijkje in hoe ‘gewone’ mensen in het leven stonden omstreeks 1600. Dit was om diverse redenen een ‘rusteloze’ tijd. Europa was net uit de middeleeuwen gekropen en was tot de heftige conclusie gekomen dat er nog een hele extra wereld bestond: de Nieuwe Wereld. Wetenschap begon het te winnen van bijgeloof en de angst voor magie en heksen, hoewel deze overgang nog in volle gang was in de tijd van Shakespeare. En ten slotte had Engeland nog een geheel eigen probleem waar bij wet niet over gesproken mocht worden: wat gebeurt er met het land als koningin Elizabeth kinderloos blijft en/of wordt vermoord?

Deze kenmerkende ontwikkelingen worden aangestipt en uiteengezet aan de hand van twintig voorwerpen: van globe via vork tot muts. Ook vertelt Neil MacGregor hoe deze ontwikkelingen en voorwerpen hun weg vonden in de thema’s en het taalgebruik van Shakespeare. Het boek is geen samenhangende historische verhandeling maar, in de woorden van de auteur, een 'driehoeksgesprek tussen de voorwerpen zelf, de mensen die ze hebben gebruikt en de woorden van de toneelschrijver'.

Om zomaar een voorbeeld te noemen: in 1580 werd Sir Francis Drake de eerste Engelsman die om de hele wereld was gevaren. Globes en het idee van een wereld met legio aan verre landen waren ineens helemaal hot & happening in Engeland. Dat vind je als lezer (en als theaterganger eind zestiende eeuw) terug in The Comedy of Errors waarin Dromio de lichaamsdelen van een keukenmeid vergelijkt met allerlei landen op de wereldbol. Maar het boek is niet altijd zo luchtig. Bereid je ook voor op verhalen over heksenjachten, martelingen en ander zinloos geweld. Want ook dat was onderdeel van de tijd van William Shakespeare.

Een boek als dit valt of staat met de vertaling. Pon Ruiter heeft zeer goed werk geleverd, want het boek leest zoals het vermoedelijk bedoeld is: redelijk formeel, maar toch toegankelijk met regelmatig een kwinkslag om je bij de les te houden. Op en top Engels dus. Pon Ruiter is ook dol op de Oxfordkomma, waar sommige Nederlanders juist een hekel aan hebben (ik niet). Jammer dat de bedenkers van de omslag de gedoogde maar onjuiste spelling Shakespeare’s (dus met apostrof) gebruiken. In het boek zelf staat het wel goed, hoewel het nu dus verwarrend is dat beide spellingen gebruikt worden.

Veel meer valt er niet op Shakespeare’s rusteloze wereld aan te merken. Inhoudelijk is het boek boeiend, verrassend en verhelderend. De vormgeving is mooi, de afbeeldingen voegen steeds iets toe en zelfs het papier ruikt lekker. Een heerlijk boek voor liefhebbers van Engeland, geschiedenis, literatuur, theater… Excuses genoeg om dit boek te lezen.