Magistraal epos!

Ik heb dit boek ervaren als een werkelijk magistraal epos over een opstand in de binnenlanden van Brazilië. Alles draait om de op- en ondergang van een religieuze ‘sekte’ en speelt zich af aan het einde van de negentiende eeuw in de binnenlanden van Brazilië. We praten over de eerste wankele jaren van de Republiek nadat het Keizerrijk is gevallen. Het moge duidelijk zijn dat geen enkele republikein juist in deze tijd zit te wachten op een godsdienstfanaat die duizenden aanhangers aan zich weet te binden en de strijd aangaat met de Republiek. Want dat is wat er gebeurt als, vanuit het niets, de raadselachtige en charismatische Antonio de Raadgever (Conselheiro) opduikt. Met zijn getrouwen vestigt hij zich tenslotte in het dorpje Canudos, dat wordt omgedoopt tot Belo Monte. En terwijl zijn aanhang blijft groeien, lukt het het gezag maar niet om deze ‘yagunzos’ (opstandelingen), die hun autoriteit afwijzen, onder de duim te krijgen.

Vargas Llosa doet het verhaal op briljante wijze uit de doeken en hij neemt hiervoor nadrukkelijk zijn tijd. Zo lezen we over de levensgeschiedenissen van de belangrijkste volgelingen van de Raadgever, zoals Joao de Abt, de kleine Vrome, de Leeuw van Natuba en Mario Quadrado, de Moeder aller Mensen. Maar ook de politieke spelletjes rond de opstand in Canudos tussen de Republikeinen en Imperialisten worden haarfijn belicht en we krijgen de oorlog ook te zien vanuit de ogen van bijvoorbeeld een generaal, een Schotse anarchist en een grootgrondbezitter. Vargas Llosa weet uit al deze bouwstenen een fascinerend en werkelijk groots verhaal te bouwen.

Bijzonder is ook dat Vargas Llosa zich voor een belangrijk deel heeft gebaseerd op historische feiten. In een eerbetoon laat hij zelfs de schrijver van het belangrijkste geschreven verslag over deze opstand, ene Euclides da Cunha, opdraven als romanfiguur, namelijk als (naamloze) bijziende journalist, die ongewild midden in het strijdgewoel beland.

Zo komt in dit boek alles aan bod. Goed beschouwd blijft alleen de centrale persoon in het boek zelf, Antonio de Raadgever, grotendeels in nevelen gehuld. Maar juist hierdoor blijft hij natuurlijk die mythische persoon met messiaanse trekjes.

Concluderend kun je zonder meer spreken van een weergaloos epos, dat je nadat je het hebt uit gelezen vol ontzag dichtslaat. Een indrukwekkend werk, nee: zelfs een meesterwerk! En dat van de schrijver die met het ‘Het Feest van de Bok’ nog een geramde klassieker op zijn naam heeft staan!