een grap, sleutelroman, tijdsbeeld of toch een Eco?

Voor mijn leesclub moest ik Magma van Ernst Timmer lezen. Dat viel niet mee. Zal ik verder lezen, dacht ik na enkele tientallen bladzijden. Maar mijn club kon ik toch niet in de steek laten? Even doorzetten, en dat loonde toch de moeite. Er valt veel te lachen, verrast als je wordt door de taal, de humor, de grappige wendingen en een beetje spanning.
Het boek begint met een voorgeschiedenis van drie kinderen, Oda, Lodewijk en Peter. Dan begint de tweede trap met de geschiedenis van de Joegoslavische Jelina Mutu, te vondeling gelegd en naar Nederland gebracht door een diplomaat jonkheer Reinhart Pruisenaere de la Woestijne. Jelina wordt ondergebracht in het adellijke huis van de familie Pruisenaere, met de zestienjarige Hedwig als grote zus. Hedwig trouwt met de ondernemer Rien van Berst. Maar Jelina raakt zwanger - door wie wordt de queeste in het verhaal - en zij wordt verbannen naar een opvang van ongehuwde vrouwen Meisjesstad van de zusters Augustinessen. Later komt zij met haar dochter Magma terecht in een Baghwan-achtige leefgroep van vrouwenin Friesland. Rien van Berst maakt intussen carrière als politicus en wordt uiteindelijk minister-president. Wanneer hij richting tachtig gaat wil zijn vrouw Hedwig een biografie laten schrijven over haar man. Daarvoor wordt Lodewijk Wolff gevraagd. Samen met zijn zus Oda gaat hij aan de slag. Dat is de derde grote stap in het verhaal.Er ontwikkelt zich een hilarische zoektocht naar de geschiedenis van Rien van Berst, zijn familie in de Tweede Wereldoorlog, en en passant wordt verteld van zijn al te vlotte kinderen en een foute verzwegen oom. De vraag blijft wie de vader is van Magma: Rien van Berst? Het boek eindigt zoals het begon, met de drie kinderen, met een grafrede van Lodewijk voor broer Peter.

Een roman mag, of moet misschien wel je uit je comfort-zone halen. Dat doet dit boek zeker. Het is een talig boek, met veel woordgrapjes, verrassende dialogen, een grotendeels lichtvoetig verhaal, een satire op Lubbers en Van Agt ineen. Maar inhoud? Timmer weeft er de mythologische Edda doorheen, Helena uit de Trojaanse oorlog, en achter alle Spielerei het trauma van de handicap van Oda, dat de relatie tussen broer en zus tekent. Daar moet je als lezer wel naar graven, of de tijd nemen om te gaan zien. Je verkijkt je op het boek als je het alleen maar leest als een postmoderne pastiche van woorden, of een leeg tijdsbeeld. Timmer heeft iets willen vertellen, maar ik vermoed dat dit te kwetsbaar was om zomaar prijs te geven. Hij heeft wel veel woorden en gekte nodig om zijn gevoelig punt te maken.
Het is niet mijn 'peace of cake', laat maar iets meer zien van wat je werkelijk wil zeggen. of is dat juist onmogelijk geworden in een tijd van schijn en onechtheid waar alles draait om beeldvorming, vechten om aandacht en mediageweld?