Onconventioneel en tragisch liefdesverhaal

Het onzichtbare leven van Ivan Isaenko is de debuutroman van de Amerikaan Scott Stambach. Het is een roman over handicaps, Tsjernobyl, kanker, identiteit, onvermogen, frustraties, godsdienst, de kracht van literatuur en lezen, en nog veel andere zaken, maar bovenal is het een pakkend liefdesverhaal.

In het voorwoord van het boek komt de ‘redacteur’ van het boek aan het bod, die de lezer op het hart drukt dat de woorden van Ivan Isaenko die volgen gevonden zijn “op een stapel beduimelde vellen” in een kinderziekenhuis in Wit-Rusland door een Ierse journalist en vervolgens door een promovendus werden geordend, geredigeerd en uitgetypt. Stambach probeert hiermee met andere woorden zijn werk te kaderen als ‘echt gebeurd’, net als met de voetnoten van de ‘redacteur’ in de tekst zelf. Dit idee is zeer fijn, ware het niet dat meteen na het voorwoord Stambachs ‘brief aan de uitgever’ volgt, waarin hij het ontstaansproces van zijn roman uit de doeken doet. De illusie is zo meteen doorprikt, wat had voorkomen kunnen worden door deze brief achteraan in het boek te plaatsen.

Na deze aarzelende start komt Ivan Isaenko, hoofdpersonage van het boek, zelf aan het woord in zijn tot de ‘Lezer’ gerichte tekst. We leren meteen dat zijn grote geliefde Polina gestorven is. Het relaas dat de lezer onder ogen krijgt heeft hij geschreven omdat hij niet kan slapen, maar ook als eerbetoon aan Polina en zijn vrienden, om te voorkomen dat ze “in het schuim der geschiedenis zullen verdwijnen”.

Het eerste, nogal fragmentarische deel van het boek heet ‘De opsomming’ en Ivan leidt de lezer daarin rond in zijn leven en omgeving. Ivan is zeventien jaar oud en woont al zijn hele leven in het Mozir Ziekenhuis voor Ernstig Zieke Kinderen, waar Tsjernobyl-slachtoffers worden behandeld. Ouders heeft hij niet, al is Zuster Natalja wel als een moeder voor hem, en hij is gruwelijk misvormd. Alle kennis die hij heeft over de buitenwereld komt van zijn verzorgers, die hij afluistert, en boeken. Véél boeken. Hij is intelligent, getuige daarvan de vele classificaties waarin hij personeel en zwaar gehandicapte patiënten van het ziekenhuis onderbrengt, maar in zijn contact met anderen en in zijn vertelstijl voornamelijk nuchter, sarcastisch, cynisch en zwartgallig. Als lezer is zijn houding echter te begrijpen. Ivan is een personage dat you love to hate. Of zoals iemand in het boek zegt: “Je bent een klootzak. Maar ik heb met je te doen.”

Ivans hele wereld komt op zijn kop te staan met de komst van de zestienjarige wees en leukemiepatiënte Polina. Ze brengt spanning in zijn leven en daagt hem uit. Steeds meer dringt Polina Ivans leven én zijn hart binnen. De tragische relatie tussen de twee personages is zeer gecompliceerd en origineel uitgewerkt zonder in clichés te vervallen. Het tweede deel van het boek krijgt de veelzeggende titel ‘Het aftellen’ en is het sterkste deel van het boek. Langzaam maar zeker laat Stambach Ivan veranderen, zachter worden als het ware, waardoor je als lezer echt sympathie krijgt voor hem en meevoelt tot op de laatste dag én daarna…

Het onzichtbare leven van Ivan Isaenko wordt op de achterflap vergeleken met andere werken als De blikken trommel en Een weeffout in onze sterren, maar de roman heeft een heel eigen stem door de originele setting en het plot. Een origineel en onconventioneel liefdesverhaal, dat doet uitkijken naar Stambachs volgende roman.