Een Ontgoocheling stelt niet teleur, integendeel!

“De Keizer was sigarenfabrikant. Veel geld verdiende hij niet want hij werkte slechts met enkele mensen, had te weinig kapitaal en maakte geen reclame zodat hij niet vooruitkwam in de wereld.” Zo begint Een Ontgoocheling. Qua binnenkomer kan dit tellen: je ziet de mislukte sigarenfabrikant De Keizer als het ware opdoemen uit de pagina’s. Tegelijkertijd is de toon van het verhaal gezet: alles is teleurstellend, faalt, mislukt. De Keizer is de sigarenwereld beu en hoopt vurig dat zijn zoon Kareltje niet in zijn voetsporen treedt. In plaats daarvan moet hij advocaat worden. Daar komt echter niet veel van in huis: Kareltje kan niet voldoen aan die hoge verwachtingen van zijn vader en ook andere jobs gaan, zachtjes uitgedrukt, niet vanzelfsprekend voor Kareltje. Met Een Ontgoocheling heeft Elsschot een mooi verhaal geschreven over menselijk falen, maar nog meer over hoge verwachtingen en daar niet aan kunnen voldoen.

Maar zoals wel vaker bij Elsschot boeit de manier waarop hij zijn verhaal vertelt mij nog meer dan het verhaal zelf. Het taal- en schrijfplezier spettert van de bladzijden, ironie komt op gepaste tijden piepen, en de dubbele lagen zijn talrijk. Elke scène, elke alinea en elke zin kan je blijven lezen en er telkens nieuwe dingen in ontdekken. Geen enkele andere schrijver uit ons taalgebied kan met zo weinig woorden zoveel zeggen. Elsschot tovert bovendien in een aantal cruciale scènes zinnen uit zijn hoed die de lezer tegelijk laten (glim)lachen én hem een krop in de keel bezorgen. En dan heb ik het nog niet over de prachtige slotscène gehad, die nog dagen door bij mijn hoofd bleef spoken.

Een Ontgoocheling was mijn vijfde Elsschot op enkele maanden tijd en opnieuw een voltreffer. Vier daarvan las ik in de mooie nieuwe uitgaven van uitgeverij Polis, waaronder ook Een Ontgoocheling. Een extra pluim verdient het niet zo klassieke nawoord van Alma Mathijsen waarin ze in gesprek gaat met Elsschot over zijn boek. Origineel en geschreven in een prachtige stijl.

Het mag duidelijk zijn: Een Ontgoocheling stelde niet teleur, integendeel, en smaakt naar meer Elsschot. Veel meer.