Een eeuw van licht, een biografie van een 'vergeten' wetenschapper

Iedereen kent het rijtje van de groten die ons wereldbeeld op de kop hebben gezet: Copernicus – Brahe – Kepler – Galilei – Newton. In dit rijtje ontbreekt volgens Hugh Aldersey-Williams één grote naam, met name in Groot-Brittannië. Dat van de Nederlandse natuurfilosoof Christiaan Huygens (1629-1695). Zijn roem werd overschaduwd door de roem van Newton. Maar Newton’s roem kwam niet uit de lucht vallen. In 1675 gaf Newton zelf al aan: "Als ik verder heb gezien, is het door op de schouders van reuzen te staan". Één van die reuzen is ongetwijfeld Christiaan Huygens geweest. Nu vooral bekend door de ontdekking dat Saturnus door een ring is omgeven, de ontdekking van Titan (de grootste maan van Saturnus) en de uitvinding van het slingeruurwerk. Maar hij heeft grote bijdragen geleverd aan de ontwikkeling van de wiskunde, optica, mechanica en krachten, en hij heeft verschillende andere ontdekkingen en uitvindingen gedaan.
Hugh Aldersey-Williams kiest in deze biografie (logisch) voor een chronologische aanpak. De auteur plaatst het leven en het werk van Christiaan Huygens heel sterk in de context van de historische achtergrond. Hij geeft de lezer een goed beeld van de tijd waarin Christiaan leeft en zijn uitvindingen en ontdekkingen heeft gedaan. De auteur begint met een schets van de situatie in de Nederlanden tijdens de 80-jarige oorlog en de rol die opa Christiaan en vader Constantijn Huygens speelden als secretaris van de stadhouder Willem van Oranje en zijn opvolgers. Hij schetst het milieu waarin de jonge Christiaan Huygens is opgegroeid, met kunst, cultuur, muziek en wetenschap, in een omgeving waarin de Nederlanden zich hebben ontwikkeld tot een natie waarmee rekening moet worden gehouden. Door deze historische inkadering wordt heel duidelijk tegen welke achtergrond Christiaan zijn ontdekkingen en uitvindingen heeft gedaan. Hugh Aldersey-Williams beperkt zich niet alleen tot zijn ontdekkingen en uitvindingen, maar gaat ook in op het leven van Huygens en de mensen in zijn omgeving.
In deze biografie maakt Hugh Aldersey-Williams duidelijk dat Huygens, gezien zijn werkwijze, als eerste moderne wetenschapper moet worden beschouwd: de manier waarop hij zijn onderzoek doet en ook de manier waarop hij zijn kennis deelt door uitgebreide correspondentie met wetenschappers in heel Europa. De auteur maakt duidelijk dat Huygens niet zomaar een wetenschapper is, maar de grootste wetenschapper van zijn tijd, tussen Galileo Galilei en sir Isaac Newton in.
De auteur doorspekt de biografie met citaten uit gedichten en correspondentie van Christiaan, zijn familie en tijdgenoten. Deze in vroeg modern Nederlands geschreven teksten worden waar nodig vertaald naar modern Nederlands.
Door de wetenschappelijke carrière en het privé leven van Christiaan Huygens in een historische context te plaatsen, ontstaat een prettig leesbaar boek. Het is geen boek om in één ruk uit te lezen, maar om af en toe een hoofdstuk uit te lezen. Om het hele boek op zijn waarde te kunnen schatten, is het wel handig als je wat over wiskunde, natuurwetenschappen en techniek weet. Op dat laatste gebied schiet ik zelf wat tekort, dus het belang van de technologische ontwikkelingen van het slingeruurwerk ontgaan mij een beetje, maar gezien de grondige aanpak van de auteur zullen ook deze onderdelen wel kloppen. Het boek is rijkelijk voorzien van illustraties, met name in de twee kleurenkaternen op beter kwaliteit papier. Je kunt duidelijk zien dat de auteur zich zeer uitgebreid heeft verdiept in het leven en werk van Christiaan Huygens. Op veel plaatsen staan voetnoten, citaten en bronvermeldingen in het boek. Aan het eind van het boek is een overzicht van de hoofdpersonen, handig om te raadplegen wie welke genoemde persoon ook al weer was, per hoofdstuk een overzicht van de noten, een uitgebreide illustratieverantwoording, bibliografie en register. De vertalers Ineke van den Elskamp en Gertjan Wallinga hebben uitstekend werk verricht. Ik heb geen fouten in de vertaling en beschrijvingen kunnen vinden. Dit boek is echt een aanrader voor mensen die meer over het leven en werk van Christiaan Huygens willen weten. Nu maar hopen dat het doel van Hugh Aldersey-Williams wordt bereikt, dat Christiaan Huygens wordt gerehabiliteerd en de plaats in de wetenschapsgeschiedenis terug krijgt die hem toekomt.