Ook de relatie tussen mens en dier is cultuur

Als RTL-correspondent voor het Midden-Oosten komt Olaf Koens niet alleen in contact met mensen, maar ook met dieren. Of in ieder geval met verhalen over dieren. Hij besloot die verhalen te bundelen in Paarden vliegen businessclass en zo op een andere manier een beeld te schetsen van een regio die geregeerd wordt door angst en armoede. De dieren daar lijden onder deze elementen, maar vormen ook af en toe een brug tussen de verschillende kampen en zorgen zo voor een onverwacht moment van genegenheid en hoop.  

Olaf Koens (1985) is een Nederlandse journalist. Voorheen was hij verslaggever in Rusland en de voormalige Sovjet-Unie. In 2014 werd hij uitgeroepen tot journalist van het jaar. Paarden vliegen businessclass is zijn derde boek.  

De dieren die aan bod komen zijn erg divers en hebben elk hun eigen verhaal. Soms is dat het verhaal van een cultuur (zoals het jagen op trekvogels in Libanon), soms is dat het verhaal van een onverwachte gebeurtenis (zoals de ontsnapte beloega die opduikt in Turkije), maar soms zijn het ook tragische verhalen ontsproten uit de gespannen politieke situatie (zoals de ooievaar die gevangen genomen wordt in Egypte).

De echte oorlogsgebieden komen ook aan bod en daar zorgen de dieren af en toe voor een ogenblik van verbondenheid. Gezworen vijanden leggen de wapens neer om bijvoorbeeld een gier over te dragen of om tijgers het land uit te krijgen. Natuurlijk gebeurt dit niet zonder slag of stoot, en moet er vooraf gesmeekt en gelobbyd worden voor er überhaupt iets ondernomen kan en mag worden.  

Koens vertelt dertien verhalen die je versteld doen staan. Dat komt in de meeste gevallen door de bizarre werkelijkheid die eraan vasthangt. Het Midden-Oosten is een regio met een andere cultuur dan we hier in Nederland kennen en dat komt volop tot uiting in Paarden vliegen businessclass.

De titel is misschien het meest misleidende gedeelte van het hele boek. Natuurlijk vormt het feit dat de Koeweiti’s hun paarden in de zomer naar Nederland vliegen een onwerkelijk verhaal, maar het geeft de indruk dat het boek luchtig en niet-diepgaand is. De subtitel, Verhalen over mens en dier in het Midden-Oosten, past eigenlijk veel beter.

Paarden vliegen businessclass is soms tragisch en opent de ogen van de lezer. De grote vraag die bij een paar besproken reddingsacties naar voren komt, is erg belangrijk. Waarom kunnen de dieren wel gered worden en laten we de mensen in die gebieden zitten? De Egyptische dierenarts Amir Khalil van Four paws geeft zijn eigen antwoord op die vraag.  

‘Ik wil provoceren. Niet in de conflictgebieden, daar probeer ik iedereen te vriend te houden. Ik wil in mijn werk laten zien wat er wel kan. Kunnen Israël en de Palestijnen niet samenwerken? Natuurlijk wel. Ik krijg in no time iets voor elkaar met Hamas en het Israëlische leger. Er zijn honderden organisaties die zich inzetten voor mensen in oorlogsgebieden. En wat is het resultaat? Dat al die arme mensen in tenten wonen. Zonder riolering, in de hitte, onder stukken plastic. Is dat alles wat ze voor elkaar krijgen? Ik wil laten zien dat het ook anders kan. Dat is mijn antwoord wanneer mensen vragen waarom ik wel dieren, maar geen mensen aan het redden ben. Dat is de dubbele laag. De leeuw die wij redden krijgt twaalfhonderd hectare tot zijn beschikking, een heel reservaat. We vliegen ze naar de andere kant van de wereld. Als het met dieren kan, kan het ook met mensen. Dat wil ik laten zien.’  

Paarden vliegen businessclass is goed geschreven en vindt precies de juiste balans tussen onderwerpen als dier, mens en cultuur. Het boek leest heel prettig en laat je als lezer nadenken. Koens probeert op een objectieve manier informatie te verzamelen. Zo probeert hij op een bepaald moment te begrijpen waarom een Israëlische torenvalk als spion gezien wordt in Turkije, en gaat hij verhaal halen in zowel Turkije als Israël. Dat zorgt ervoor dat je als lezer het verhaal van twee kanten te zien krijgt en je niet het gevoel hebt een bepaalde richting uitgeduwd te worden.

De hoofdstukken zijn afgeronde gehelen en daardoor is het boek makkelijk op te pakken om even één hoofdstuk tussendoor te lezen. Het enige dat ontbreekt is een minimum aan fotomateriaal, om een beeld te krijgen bij de mensen en dieren waarover gesproken wordt.  

Koens levert een boek af dat interessant is en makkelijk te lezen. Het zonderlinge randje dat aan de gebeurtenissen vastzit, prikkelt de nieuwsgierigheid en aangezien de hoofdstukken ook erg divers aanvoelen heb je het boek zo uit. Zeker voor de lezers die al enige kennis hebben van het Midden-Oosten zullen er herkenbare elementen in voorkomen, maar toch blijven er meer dan genoeg eye-openers over! Af en toe tenenkrommend, gepaard gaande van een lach en een traan, levert Paarden vliegen businessclass een cultuurles af, op dierlijke wijze.