Lezersrecensie
Genderfluïde literatuur avant la lettre
In het televisieprogramma ‘Op de afspraak’ van VRT Canvas stak schrijver Tom Lanoye midden mei in lyrische bewoordingen de loftrompet over de heruitgave van ‘Monsieur Hawarden’, een novelle uit 1935 van de Vlaamse schrijver Filip De Pillecyn. Dat miste zijn effect niet, want de daaropvolgende dagen bleek in vele boekhandels de eerste voorraad van het boek al snel uitverkocht.
Lanoye heeft ook het uitgebreide voorwoord (deel I) geschreven. Daarin duidt hij de auteur: zijn bedenkelijke rol in de collaboratie (pag. 20: ‘Je kunt het aspirant-lezers niet kwalijk nemen dat ze een boek als dit weigeren open te slaan omdat het geschreven werd door iemand met zo’n kerfstok. Jammer is het wel. Je hoeft iemands gedachtegoed niet te delen om kennis te nemen van zijn werk.’) en zijn verdienste als schrijver die hij situeert tussen Louis Paul Boon en Gerard Walschap.
In het tweede deel lezen we dan de amper 36 pagina’s tellende novelle, fraai opgesmukt met illustraties van de Haachtse striptekenaar Reinhart Croon. Het vertelt het verhaal van de komst en het verblijf van een raadselachtige man in de buurt van Malmedy, waar hij met een page lange natuurwandelingen maakt. De Pillecyn heeft een wat gedateerde, plechtstatige stijl. De toon is nogal afstandelijk maar charmeerde me toch door de mysterieuze sfeer die gecreëerd werd en door de sensibele, diepmelancholische ondertoon.
Het derde deel kreeg de titel mee ‘Wie was Monsieur Hawarden?’ en vormt de hoofdmoot van dit boek. De Vlaamse radio- en documentairemaakster Annick Lesage brengt daarin een literair-journalistiek verslag van zeer grondig historisch onderzoek en genealogisch speurwerk naar het personage dat echt heeft bestaan.
Daarvan getuigt heden nog het graf in Ligneuville met als opschrift ‘Ici repose le corps de Mlle Meriora Gillibrand, en son vivant Monsieur Hawarden’. De steenkapper had hier in de voornaam een fout gemaakt, want het gaat om Meliora Gillibrand (1806-1864), dochter van Engelse katholieke ouders die haar de roepnaam Mary gaven en naar Frankrijk emigreerden waar ze hun dochter naar een Parijse kloosterschool stuurden. Mary gedroeg er zich als een tomboy en sloot vriendschap met een zekere Aurore, de latere George Sand.
Feitelijk kwam de novelle ‘Monsieur Hawarden’ niet in 1935 uit, maar wel in 1932. Niet van de hand van Filip De Pillecyn, maar van ene Henri-Pierre Faffin, die aan De Pillecyn vroeg om het te vertalen, maar die vond het een misbaksel omdat de auteur zich domweg te veel aan de feiten hield. Geïntrigeerd door het geheimzinnige leven van een vrouw in mannenkleren die op mannen viel en na een ongelukkig huwelijk de mensen onvlucht, zet De Pillecyn de gebeurtenissen naar zijn hand en schrijft zijn eigen novelle met dezelfde titel. Pag. 82: ‘De Pillecyn was geen vorser en voelde niet de minste aandrang om monsieur Hawarden aan het koude neonlicht van een dissectietafel te onderwerpen’.
De novelle van Faffin was geïnspireerd op de memoires van de page Alex. Alexandre Micha schreef die op 73-jarige leeftijd en dist er een weinig overtuigend verhaal op dat twee aanbidders van Hawarden om haar duelleerden. Vervolgens zou Hawarden de man die de aanbidder van haar voorkeur doodschoot, in een steekgevecht een kopje kleiner hebben gemaakt, waarna ze op de vlucht sloeg en een verborgen bestaan moest leiden.
Was Hawarden nu een hermafrodiet, een transman of dubbelgeaard? Feiten en fictie weet Lesage op een overtuigende en genuanceerde manier uit elkaar en voor het daglicht te houden. Af en toe slaat ze in haar onderzoeksdrift een zijwegje te veel in, maar haar stilistisch meesterschap en objectieve waarheidsvinding vormen het hoogtepunt van deze zeer lezenswaardige triptiek.
Lanoye heeft ook het uitgebreide voorwoord (deel I) geschreven. Daarin duidt hij de auteur: zijn bedenkelijke rol in de collaboratie (pag. 20: ‘Je kunt het aspirant-lezers niet kwalijk nemen dat ze een boek als dit weigeren open te slaan omdat het geschreven werd door iemand met zo’n kerfstok. Jammer is het wel. Je hoeft iemands gedachtegoed niet te delen om kennis te nemen van zijn werk.’) en zijn verdienste als schrijver die hij situeert tussen Louis Paul Boon en Gerard Walschap.
In het tweede deel lezen we dan de amper 36 pagina’s tellende novelle, fraai opgesmukt met illustraties van de Haachtse striptekenaar Reinhart Croon. Het vertelt het verhaal van de komst en het verblijf van een raadselachtige man in de buurt van Malmedy, waar hij met een page lange natuurwandelingen maakt. De Pillecyn heeft een wat gedateerde, plechtstatige stijl. De toon is nogal afstandelijk maar charmeerde me toch door de mysterieuze sfeer die gecreëerd werd en door de sensibele, diepmelancholische ondertoon.
Het derde deel kreeg de titel mee ‘Wie was Monsieur Hawarden?’ en vormt de hoofdmoot van dit boek. De Vlaamse radio- en documentairemaakster Annick Lesage brengt daarin een literair-journalistiek verslag van zeer grondig historisch onderzoek en genealogisch speurwerk naar het personage dat echt heeft bestaan.
Daarvan getuigt heden nog het graf in Ligneuville met als opschrift ‘Ici repose le corps de Mlle Meriora Gillibrand, en son vivant Monsieur Hawarden’. De steenkapper had hier in de voornaam een fout gemaakt, want het gaat om Meliora Gillibrand (1806-1864), dochter van Engelse katholieke ouders die haar de roepnaam Mary gaven en naar Frankrijk emigreerden waar ze hun dochter naar een Parijse kloosterschool stuurden. Mary gedroeg er zich als een tomboy en sloot vriendschap met een zekere Aurore, de latere George Sand.
Feitelijk kwam de novelle ‘Monsieur Hawarden’ niet in 1935 uit, maar wel in 1932. Niet van de hand van Filip De Pillecyn, maar van ene Henri-Pierre Faffin, die aan De Pillecyn vroeg om het te vertalen, maar die vond het een misbaksel omdat de auteur zich domweg te veel aan de feiten hield. Geïntrigeerd door het geheimzinnige leven van een vrouw in mannenkleren die op mannen viel en na een ongelukkig huwelijk de mensen onvlucht, zet De Pillecyn de gebeurtenissen naar zijn hand en schrijft zijn eigen novelle met dezelfde titel. Pag. 82: ‘De Pillecyn was geen vorser en voelde niet de minste aandrang om monsieur Hawarden aan het koude neonlicht van een dissectietafel te onderwerpen’.
De novelle van Faffin was geïnspireerd op de memoires van de page Alex. Alexandre Micha schreef die op 73-jarige leeftijd en dist er een weinig overtuigend verhaal op dat twee aanbidders van Hawarden om haar duelleerden. Vervolgens zou Hawarden de man die de aanbidder van haar voorkeur doodschoot, in een steekgevecht een kopje kleiner hebben gemaakt, waarna ze op de vlucht sloeg en een verborgen bestaan moest leiden.
Was Hawarden nu een hermafrodiet, een transman of dubbelgeaard? Feiten en fictie weet Lesage op een overtuigende en genuanceerde manier uit elkaar en voor het daglicht te houden. Af en toe slaat ze in haar onderzoeksdrift een zijwegje te veel in, maar haar stilistisch meesterschap en objectieve waarheidsvinding vormen het hoogtepunt van deze zeer lezenswaardige triptiek.
2
Reageer op deze recensie
