Troostrijk afscheid

De Duitse hoogleraar Bernhard Schlink debuteerde pas op gevorderde leeftijd als schrijver, maar had met zijn roman ‘De Voorlezer’ (1995) meteen al een internationale bestseller te pakken die bekroond werd met tal van literaire prijzen. De verfilming van die roman leverde een Oscarnominatie op.

Zijn jongste werken, het subtiele ‘Afscheidskleuren’ (2020) en het geëngageerde ‘De kleindochter’ (2021) wisten me zeer te bekoren en ik keek dan ook met belangstelling uit naar zijn jongste telg ‘Het late leven’ (2023), dat in mei 2024 in een Nederlandse vertaling werd uitgebracht.

Hoofdfiguur is de 76-jarige Martin die van zijn huisarts te horen krijgt dat hij nog slechts enkele maanden te leven heeft. Dit gegeven deed me onwillekeurig denken aan een roman van Pascal Mercier, ‘Het gewicht van de woorden’. Ook daar krijgt de protagonist een fatale diagnose, maar die blijkt achteraf op een medische vergissing te berusten. In ‘Het late leven’ is dat niet het geval, want een second opinion bij een andere arts bevestigt het onverbiddelijke kankerverdict en doet Martin niet alleen terugblikken op zijn leven, maar vooral reflecteren over hoe hij herinnerd wil worden en wat hij zal nalaten bij zijn vrouw Ulla en zijn zesjarige zoon David.

Ulla wil dat hij zijn zoontje een videoboodschap nalaat, maar uiteindelijk beslist Martin om hem brieven te schrijven die hij binnen enkele jaren zal kunnen lezen. Daarin vertelt hij over de zin van het leven, over goed en kwaad en hoe hij staat tegenover God en het geloof in het algemeen. Ook andere filosofische en existentiële vragen gaat hij niet uit de weg: het thema van de onrechtvaardige liefde, de balans tussen leven en werken, de dood die achter een deur voorbij een hoek loert. Overduidelijk is het, dat hier niet alleen de hoofdfiguur, maar evenzeer Bernhard Schlink aan het woord is.
Ulla is niet opgezet met die ‘zwaarmoedige troep’ en valt over het feit dat Martin in zijn brieven niets over haar zegt. Haar schrik om alleen met David achter te blijven en hoe hun zoon zich tot haar zal verhouden beangstigt haar. Ze verwijt Martin dat hij enkel wil dat David wordt zoals hij is.

Ze gaat kortstondig vreemd, maar in zijn laatste levensjaren noopt dat een berustende Martin er enkel toe zich ervan te verzekeren dat haar minnaar de rol van toekomstige stiefvader op zich neemt.

‘Tientallen jaren had hij niet kunnen huilen, en al verlangde hij er nu naar, het was een vloek. Nu gebeurde het als hij een merel hoorde zingen, als het geluid van spelende kinderen tot hem doordrong of als de zon onderging. Als zijn tranen vloeiden, schoot hem een dichtregel van Heinrich Heine te binnen en leek het alsof zijn brekend hart van vreugde zou kunnen bloeden.’ (pag. 219)

Schlink laat In een zeer heldere en beeldende schrijfstijl de zachtmoedige Martin reflecteren over morele dilemma’s als schuld, vergeving en rechtvaardigheid. Deze melancholische roman over sterven en loslaten laat niet onberoerd en is hopelijk niet Schlinks laatste.