Recensie In de schaduw van toekomstige rampen

In de schaduw van toekomstige rampen
Is het een somber boek?
Als er al een schaduw wordt vooruit geworpen en er ook nog eens rampen in het vooruitzicht worden gesteld , wie heeft er dan nog zin om zich dit boek aan te schaffen, laat staan het aan zijn vrienden ten geschenke te geven? Toegegeven het is geen vrolijke titel maar het valt allemaal reuze mee. En is het literaire gehalte van een boek wel af te leiden van de titel? Er is in het begin toch al direct sprake van hoogachting voor de rol van de literatuur in het maatschappelijk bestel en dat is mooi mee genomen. Toch wordt de hoofdpersoon in het boek in den beginne vaak geconfronteerd met allerlei soorten van misère. De vraag rijst in hoeverre hier sprake is van autobiografische trekjes. De schrijver wordt afgeschilderd als een bezetene die naast die hoedanigheid ook nog eens het vermogen bezit te doen alsof hij een normaal mens is. Hij smeekt zijn uitgever de achterflap van zijn boek niet te degraderen tot een ordinaire anekdote en te dien aanzien niet zijn beurs maar zijn verbeelding te laten spreken Hoeveel schrijvers herkennen zich hierin? Het blijft sukkelen met die achterflap.
Het zijn vooral de mooie vaak heel originele zinnen die het de moeite waard maken om dit boek te lezen en misschien wel te herlezen. Wat bijvoorbeeld te denken van een passage gewijd aan een college dat is bij gewoond door de hoofdpersoon:” De professor sprak zijn zinnen emotieloos uit zoals een intercom doet over de hoofden van treinreizigers”. En dan deze:”Een schrijver moet, heel zijn verklaarde afkeer van de door speculatief geld gedomineerde beschaving ten spijt,bij die zelfde beschaving aankloppen om zijn werk voor de liefhebber disponibel te krijgen”.
Maar nu het verhaal. Een schrijver heeft een boek geschreven met als titel “Doelloosheid” en dat zegt natuurlijk al het een en ander over zijn geestelijke gesteldheid. Als psychoanalyse niet meer blijkt te helpen vertrekt hij naar Wenen eigenlijk zonder zelf te weten waarom. Het lijkt er op dat hij meer in deze stad is geweest want er wordt een vrij nauwkeurige omschrijving gegeven van de diverse bezienswaardigheden en zelfs van sommige kroegen. Max Niematz probeert zijn lezers,soms bladzijden lang, er van te overtuigen dat hij een grote kennis heeft van de Duitse taal. Daar is hij in geslaagd maar het blijft wel de vraag of dit in een oorspronkelijke Nederlandse roman wel nuttig en nodig is. Tijdens zijn omzwervingen door Wenen en zijn verblijf in diverse pensions ontmoet de hoofdpersoon allerlei merkwaardige mensen waarbij er zich soms ook gebeurtenissen plaats vinden die moeilijk zijn te plaatsen in het hele verhaal. Wat is bijvoorbeeld de functie van de alligator die plotseling te voorschijn komt uit de hutkoffer van één der bewoners? Was het wellicht de bedoeling om deze krokodil op te laten treden als deus ex machina en op deze wijze een bevredigend slot aan het verhaal te bewerkstelligen? Het slot blijft onduidelijk en onbevredigend. Misschien is er een verband met The man from Porlock wiens verschijning de geïnspireerde creativiteit van de schrijver heeft verstoord.
En toch: Wir sind sehr erfreud Ihre Bekantschaft zu machen Herr Niematz. Vooral om je originele zinnen met de daarin verborgen humor, de spitsvondigheden en de beeldende beschrijvingen van het Weense stadsbeeld.
In de schaduw van toekomstige rampen door Max Niematz,uitgever Atlas Contact, ISBN 9789020412864,2012,220 blz.
Lodewijk Lasschuit.