Het is maar een kleur

Nobelprijswinnares Toni Morrison pakt in de nauwelijks 174 pagina’s tellende roman 'God sta het kind bij' grote thema's aan: racisme en kindermisbruik. Door haar indringende manier van schrijven, kun je als lezer niet anders dan diep medeleven voelen voor de verschillende personen. In deze roman worden we geconfronteerd met mensen die slachtoffer zijn van kindermisbruik in al zijn facetten, zowel fysiek als psychisch. Misbruikt door mensen die macht hebben over kinderen, zonder te beseffen wat de schadelijke gevolgen zijn. Zowel voor het kind als voor de machthebber zelf.

De hoofdpersoon Bride, geboren als Lula Ann Bridewell, is verlaten door haar vader. Machteloos hunkerend - smachtend - naar haar moeders liefde, doet zij alles om haar moeder tevreden te stellen. Maar moeder Sweetness is nooit tevreden. Hoe kan zij tevreden zijn met een kind dat koolzwart is? Zelf is Sweetness bijna blank te noemen. Ze voedt haar dochter dusdanig op dat ze leert dat zwarte mensen waardeloos zijn en geen plaats in de maatschappij verdienen. En, zoals Sweetness zelf zegt in de eerste twee regels van het boek: "Het is mijn schuld niet. Dus je kunt het mij niet verwijten."

Perspectief
Het boek vertelt in vier delen afwisselend de verhalen van Bride en de verschillende personages in haar leven. Het verhaalperspectief wisselt. Het sterke hieraan is, dat je alle personen van binnenuit leert kennen. Booker bijvoorbeeld, de vriend van Bride die ervandoor is gegaan, wordt door de ogen van Bride gezien als een geheimzinnige man van wie ze nauwelijks weet wat hij doet en waar hij uithangt. Door de ogen van vriendin Brooklyn gezien, is Booker een nietsnut die alleen in zichzelf is geïnteresseerd. Lezen we het verhaal van Booker zelf, dan leren we zijn achtergrond kennen en de last die hij vanuit zijn verleden meesleept. Het zijn slachtoffers onder elkaar, die niet over hun verleden praten. Niet over wat hun is aangedaan en niet over hun enorme schuldgevoel over wat zij op hun beurt anderen hebben aangedaan.

Het is maar een kleur
Als Bride op zoek gaat naar Booker wordt ze geconfronteerd met haar verleden van liefdeloosheid en wat ze een onschuldige heeft aangedaan om haar moeders liefde te winnen. Niet alleen geestelijk voelt ze zich weer het kind dat er niet mag zijn, ook haar prachtige lichaam verandert langzaam weer in dat van een kind. "[...] probeerde ze tevergeefs haar ogen te sluiten voor wat ze zelf voor haar absurde terugverandering in een angstig, klein zwart meisje hield." Mooi vind ik wat Booker tegen Bride over racisme zegt: "Het is maar een kleur. Een genetisch kenmerk. [...] racisme zonder ras is een keuze. Uitgedragen, uiteraard, door hen die er behoefte aan hebben, maar het blijft een keuze. Mensen die het in praktijk brengen zouden nergens zijn zonder racisme."

Hoop
Zowel Bride als Booker hebben het nodig om aan hun slachtofferrol vast te houden. Slachtoffer zijn ze immers hun hele leven geweest. Queen, die zelf veel heeft meegemaakt, zegt over het vasthouden aan het slachtofferschap: "Ze zullen zich ieder vastbijten in een treurig verhaaltje van pijn en verdiet - tegenspoed uit een ver verleden en leed dat het leven over hun reine, onschuldige wezen heeft uitgestort. En ze zullen ieder dat verhaal altijd weer herschijven, de handeling kennend, het thema bevroedend, de betekenis bedenkend en de oorsprong afwijzend. Wat jammer toch."
Met deze uitspraak geeft het boek ook hoop. Hoop dat slachtoffers hun emoties over het misbruik kunnen doorleven en verwerken. Dat ze erover mogen en leren praten en dat ze ondanks alle gruwelijkheden die zij hebben meegemaakt, door kunnen gaan in een liefdevoller leven. Toni Morrison schrijft prachtig en indringend. Ieder personage komt tot leven en heeft zijn of haar verhaal. Je leert dat het nutteloos is om over iemand te oordelen. Want wie kent nou immers het ware verhaal dat achter iemands uiterlijk of gedrag schuilt? Het boek ‘God sta het kind bij’ laat mij, ondanks alle ellende, hoopvol achter.