Eenzaam aan de zijlijn

“Op mijn vijfendertigste verjaardag liet Signora A. plotseling de onverzettelijkheid varen die haar in mijn ogen meer dan elke andere karaktereigenschap kenmerkte, en verliet, reeds opgebaard in een bed dat veel te groot leek voor haar lichaam, de wereld die wij kennen.”

Dit is het vertrekpunt van waaruit de ik-figuur zijn relaas uit de doeken doet in ‘Het zwart en het zilver’ van Paolo Giordano. In flashbacks lezen we hoe Signora A. in het leven van de ik-figuur (die naamloos blijft) en Nora verschijnt en welke rol zij in hun leven en hun gezin, na de geboorte van zoon Emanuele, speelt. Deze lijkt vooral de rol van katalysator te zijn, die spanningen en onbegrip in de onderlinge relaties neutraliseert. Na 8 jaar trouwe dienst besluit Signora A. het gezin te verlaten. “Ik ben moe,” verklaart ze. Ze blijkt longkanker te hebben. Na het vertrek van Signora A. wordt steeds duidelijker, dat zij de bindende factor in het gezin was. Het gezin wordt op zichzelf teruggeworpen en de gezinsleden drijven steeds verder uit elkaar. Terwijl Emanuele min of meer wordt buitengesloten, beijveren de ik-figuur en Nora zich om zo goed mogelijk voor Signora A. te zorgen in haar laatste levensjaar. Ieder afzonderlijk.

“We zijn afhankelijk van het levenssap dat in ons stroomt. De overeenkomst tussen kanker en melancholie is dat die beide veroorzaakt worden door een teveel aan zwart levenssap. Het is net of ik het kleverige sap, een stroom teer, door mijn lymfatisch systeem voel vloeien. Het hare [Nora’s] is vloeibaar zilver, het witste van alle metalen, de beste van alle geleiders, het metaal dat het felst weerkaatst.”

Uit de conclusie van de ik-figuur dat deze twee sappen niet kunnen samenvloeien, spreekt een grote eenzaamheid. De eenzaamheid voel je door het hele boek, zonder dat het melodramatisch of zwaarmoedig wordt. Net zoals de liefde, niet naar elkaar uitgesproken, voelbaar is tussen de regels door. Mooi verwoord in het citaat over liefhebben, waarmee het boek opent.

Het boek leest prettig. Vanuit het ik-perspectief boort de schrijver diepere lagen aan in de persoonlijkheid van de ik-figuur. De belevenissen van zowel de ik-figuur als Nora worden in rake, sketch-achtige scenes gegoten, afwisselend verteld in tegenwoordige en verleden tijd. Zoals het onderlinge contact in hun relatie vaak ontbreekt, word je niet ín het verhaal gezogen, maar volg je hun zoektocht naar hoe-nu-verder vooral, heel toepasselijk, eenzaam vanaf de zijlijn.