Held of halfslachtige verrader?

De Nobelprijs literatuur 2010 werd aan Mario Vargas Llosa toegekend voor “het in kaart brengen van machtsstructuren en voor zijn scherpzinnige beelden van het verzet, de revolte en de nederlaag van het individu". “De droom van de Ier” getuigt hiervan met verve.
Het boek brengt het verhaal van Roger Casement (1864-1916), een wegens hoogverraad ter dood veroordeelde Ierse vrijheidsheld, die in een Britse gevangenis wacht op een mogelijke inwilliging van zijn genadeverzoek. Dat wordt afgewezen en hij eindigt aan de galg.
Aanvankelijk vervulde hij hij als Brits diplomaat een belangrijke rol in de strijd tegen de koloniale misdaden begaan in de Congo-Vrijstaat en het afgelegen Peruaanse Amazonegebied. Met de jaren werd hij zich steeds meer bewust van zijn Ierse roots en de onderdrukking van die gemeenschap door de Britten. Niettegenstaande hij in dienst was van die Britse overheid en zelfs geridderd werd, keerde hij zich steeds meer tot de harde kern van de Ierse verzetsstrijders. Tijdens de Grote Oorlog reisde hij naar Duitsland om er bij de vijand steun te vragen voor een Ierse opstand. Door verraad viel hij uiteindelijk in handen van de Britten die hem berechtten. Zijn aantekeningen over zijn homoseksuele gevoelens en/of activiteiten werden gebruikt om hem als een ontaard figuur voor te stellen.
Kan een strijd die al voorhand verloren is (de Ierse Paasopstand van 1916) toch vruchten afwerpen? Hoe slecht is de mensheid? Hoe overleeft een getormenteerd mens, met zijn eigen verwarrende complexen, in een schijnheilige samenleving? Vargas Llosa laat zijn personages zelfs op de moeilijkste momenten diepgaande bedenkingen maken. Zelfs Thomas a Kempis passeert de revue.
Dit boek is eigenlijk een biografie die 'opgewaardeerd' werd tot een roman. Vargas LLosa is 'een realist met een duizelingwekkende verteltechniek', stelt de recensent van NRC Handelsblad hierover op de achterflap. Soms valt de techniek van die ‘opwaardering’ wat op: aan het feitenrelaas wordt overvloedig toegevoegd dat de eetlust bij de protagonisten verdwijnt, dat ze slecht slapen, dat de pijn af- of toeneemt. Het derde deel dat ‘Ierland’ heet, wordt haast een ‘encyclopedie van de Ierse verzetshelden’.
Soms worden gebeurtenissen verschillende keren herhaald. Over Casements ongelukkige aankomst met een Duitse onderzeeër bij de Ierse kust lezen we zeker drie keer. Maar misschien is dat ook een verteltechnische keuze: de gedachtestroom gaat zijn gang?
Een opmerking nog: een cipier doet het verhaal van zijn zoon die sneuvelde nabij het Belgische Loos. Loos ligt in Noord-Frankrijk. Zo hebben wij de eer een Nobelprijswinnaar verbeterd te hebben.