Finse Dagen

Ambo Anthos, 2020
***

Finse Dagen is een autobiografische roman waarin Herman Koch het verhaal brengt van zijn coming of age. De 18-jarige Koch raakt na het overlijden van zijn moeder het noorden kwijt. Op school loopt het niet zoals het moet en hij ontdekt de drank. De relatie met zijn vader, die zijn huwelijk spaak deed lopen door er een minnares op na te houden, zit onder het vriespunt. Het enige wat Herman wil, is het huis verlaten. Maar daar is nog het eindexamen en de druk die zijn vader op hem legt voor het maken van een studiekeuze. Daarom beslist Herman Koch om naar Finland te trekken. Hij wil er niet alleen zijn studiekeuze overdenken (lees: uitstellen), maar vooral ook alleen zijn. Dat hij daarvoor zijn liefje moet achterlaten, weegt niet door. Over dit meisje rept Koch overigens met weinig woorden, maar des te meer over de vrij korte Finse romance die openbloeit tussen Herman en Anna (en abrupt eindigt).

In Finland verblijft de jonge Herman Koch bij een landbouwersgezin en doet er landarbeid, iets waar hij totaal niet voor geschikt lijkt. Hij houdt er voor de rest van zijn dagen wel een ongeloofwaardig verhaal aan over om aan vrienden te vertellen.
De terugblik op deze Finlandreis uit 1973 brengt hem trouwens ook bij het verhaal van zijn ouders en hun huwelijk. Hoe het op de klippen liep toen zijn vader er die relatie met de weduwe op na hield. Hoe hij en zijn moeder toen blok vormden tegen zijn vader en de maîtresse en hoe het een domper legde op Hermans adolescentie.

Finse Dagen is niets anders dan een aaneenrijging van – al bij al tamelijk vage – jeugdherinneringen waarin de Finlandreis, het huwelijk van zijn ouders en de dood van zijn moeder een centrale plaats innemen. Toch tilt Koch het op een hoger niveau door zich vragen te stellen bij het herinneren en het misleidende geheugen. Hoe zat het allemaal precies? Is de vermeende herinnering ook werkelijk zo gebeurd? Wat herinneren we ons eigenlijk? En wat heeft de tijd ondertussen met onze herinneringen gedaan? Herman Koch herinnert zich situaties en gebeurtenissen uit zijn jeugd, maar vermeldt er steeds de alternatieven bij van hoe het op verschillende manieren écht zou kunnen gegaan zijn. Hij is er zich volledig van bewust dat zijn herinnering niet noodzakelijkerwijs met de werkelijkheid strookt, net zoals ons gezicht dat we in de spiegel zien, niet per se het gezicht is dat anderen zien: “Maar wat is mijn ware gezicht? Is dat het gezicht dat ik trek wanneer de mensen over mijn moeder beginnen? Of is mijn ware gezicht eerder het gezicht in de spiegel, in de onbespiede anonimiteit van een hotelbadkamer? Is het ware gezicht het gezicht dat nooit getrokken hoeft te worden? Het gezicht waarvan ik hoop dat niemand het ooit te zien krijgt, uitsluitend bestemd voor privégebruik – het gezicht dat denkt dat niemand kijkt.”


In Finse Dagen laat Kocht niet alleen in zijn jonge hart kijken, maar geeft ook veel prijs over de relatie van en met zijn ouders. Dat Koch dit best een intiem boek vindt, mag onder andere blijken uit het feit dat zijn vrouw, A., voor het eerst in zijn schrijversloopbaan de proefdruk niet heeft mogen lezen. Hebben de gevoelens die Koch blijkbaar voor de Finse Anne is blijven koesteren daar iets mee te maken? Of hoe blijkbaar niet àlle herinneringen zo sterk vervagen …