Wat als een schelm je vertelt dat hij een heilige is geworden?

De heilige van Martin Michael Driessen is al op het eerste gezicht een opvallend boek. Op de omslag staat een schilderij uit de barokperiode. Of het mooi is, daar kan over gediscussieerd worden, maar sfeer scheppen doet het zeker wel: de afgebeelde ‘schelmse’ man is niet iemand die je graag wilt tegenkomen in een slecht verlicht straatje. Een prachtige vondst van de ontwerper/uitgever, is de plaatsing van het logo van de uitgeverij: schuin op het been van de man, net alsof het een tattoo is.

Dit boek kreeg als ondertitel ‘een schelmenroman’ mee – een uitdagende combinatie met de titel. Die twee lijken op het eerste gezicht tegenovergesteld aan elkaar, maar Driessen weet hier wel weg mee. Hij laat zijn personage evolueren van schelm naar heilige - zelfs al is dat misschien alleen in het diepst van diens eigen gedachten.

Het boek is in vier delen opgedeeld. We leren de schelm Donatien kennen via verschillende passages in zijn leven. Op het einde kunnen we afscheid nemen van een heilige, Dieudonné – of daar lijkt het toch op, want in dit boek vertelt een schelm zelf over hoe hij, na zijn dood, heilig is geworden. Bij de lezer groeit gaandeweg het vermoeden dat de verhalen met een korrel zout te nemen zijn. Dit boek gaat dan ook heel erg over de vraag: wat is waarheid? Driessen zelf zegt dat hij verhalen wil met de kwaliteit van een parabel, verhalen met universele betekenis. Dat zet aan tot nadenken. Dit boek gaat over identiteit, over wie men wil zijn, over hoe men door anderen bekeken wenst te worden. Het bevat de boodschap dat we eigenlijk allemaal ons eigen verhaal kunnen schrijven - of er toch minstens over kunnen fantaseren en dromen…

Wat opvalt in het verloop van dit boek is dat steeds al wordt voorspeld wat er te gebeuren staat en er dus heel wat heen-en-weer sprongetjes worden gemaakt in de chronologie. Eigenlijk lees je al van in het begin over de afloop van het verhaal en dat neemt aan de ene kant de spanning drastisch weg. Maar aan de andere kant wordt het duidelijk dat deze leugenaar op geen enkel vlak mag worden geloofd, dus ook niet wanneer hij al zaken uit de toekomst verklapt. En zo leeft de lezer toch weer met hem mee en hoopt hij op een andere, niet-voorspelde afloop… Dit brengt heel veel vaart in dit wonderlijke verhaal.

Donatien werd geboren in het jaar van de Franse Revolutie, zijn leven speelt zich af in een woelige politieke periode. Maar ook op het vlak van de wetenschap en cultuur verandert er heel wat. Het is leuk en boeiend dat Donatien zo veel bekende mensen, zoals Victor Hugo en Beaufort, persoonlijk ontmoet. Belangrijk hierbij is dat Driessen zijn kader laat kloppen. Zoals hij zelf vertelde in een interview op VPRO, moeten voor hem de historische, biografische en geografische feiten kloppen. Binnen dat correcte kader mag de rest helemaal verzonnen zijn.

Dit is een boek waarin de auteur tal van elementen gebruikt om het verhaal spanning, emotie en diepgang mee te geven. Niet alleen spreekt Donatien de lezer aan, hij stapt ook om de haverklap uit het verhaal om de lezer al iets over het latere verloop mee te delen. Zoals gezegd zit er een enorme vaart in dit boek, wie het leest, moet soms zijn best doen om de hoofdpersoon bij te benen. Driessen maakt ook gebruik van herhaling om zijn lezers alert te houden, laat zijn hoofdpersoon foutjes maken, hij stopt er grappige verwijzingen in en hij schrijft vooral heel erg beeldend. Zijn voormalige beroep als theater- en operaregisseur zal daar zeker iets mee te maken hebben.

Hoe Driessen van een schelm een heilige maakt, maar toch ook niet, is heel erg mooi uitgewerkt. Al lezend voel je gewoon hoe de auteur zich heeft geamuseerd met het schrijven van dit boek: zijn schrijfplezier zorgt voor ons leesplezier. En het einde, helemaal afgewerkt met een 'verantwoording' van de auteur, is ronduit prachtig.