Een bezwering tegen de onrust van een nakende dood

Het veld van Robert Seethaler ‘begint’ met een prachtige cover. We zien een kraai, een boom, een kerk, een stad. We weten van de achterflap dat het mysterieuze ‘Het veld’ een begraafplaats is. Het is duidelijk, dit boek gaat over de dood.

Het is echter geen luguber boek, het gaat dan wel over de dood, maar nog veel meer over het terugblikken op het leven. Op de begraafplaats ontmoeten we onze verteller. Hij is oud, hij beseft dat hij al meer mensen kent die op Het veld liggen, dan levenden in zijn stad, Paulstadt. Hij komt heel regelmatig en graag naar zijn bankje onder een boom op Het veld. Wat hij van de dood moet verwachten, dat weet hij niet, en dat maakt hem wat onrustig. Hij meent stemmen van de overledenen te horen, maar wat ze precies zeggen blijft onduidelijk. Maar wat als hij nu toch eens een poging deed om hen beter te horen en te begrijpen?

En zo komen we bij de stemmen terecht. Ongeveer dertig overleden stadsgenoten komen aan bod. Allen vertellen ze wat voor hen belangrijk is geweest. Sommigen trachten hun hele leven uit de doeken te doen, anderen houden het op één anekdote, of zelfs op slechts één woord. Cruciale punten in een mensenleven vallen vaak samen met grote teleurstellingen, verdriet, eenzaamheid, niet zozeer met de mooie, vrolijke momenten. Dit boek bevat dan ook veel confronterende verhalen, al zit er ook een dosis humor in. En veel mooie, betekenisvolle zinnen.

De mensen van het kleine Paulstadt kennen elkaar redelijk goed, het is dan ook logisch dat veel van de vertellende personages terugkomen in verhalen van anderen. En zo worden ze vanuit verschillende oogpunten belicht. De verhalen komen tot ons alsof we over de begraafplaats zouden wandelen en hier en daar bij een zerk blijven stilstaan en luisteren. De verhalen worden ons dus niet chronologisch verteld. Een overleden personage kan in een later verhaal weer springlevend rondlopen. Een gebouw dat al niet meer bestaat, kan verderop in het boek nog bouwgrond zijn.

Natuurlijk krijgen we van elk van de personages maar een fragment uit het leven mee. Toch zit er voldoende informatie in om een beeld te krijgen van hoe iemand was. Opvallend is dat Seethaler schrijfstijl, woordkeuze en zinsbouw, en vorm, zoals opsomming, gesprek, vertelling, afwisselt per personage. Dat maakt de karakterschets meteen ook duidelijker. Elke stem krijgt zo een eigen stem. Seethaler blijkt een meester in het vertolken van heel diverse personages. Wat hij schrijft, leest eenvoudig, maar toch is alles erg beeldend gecomponeerd.

Het zijn fragmenten die allemaal geloofwaardig zijn, maar samen vormen ze natuurlijk nog geen totaalbeeld van het stadje en zijn inwoners. Niet alles en iedereen komt aan bod en over onze personages hadden nog ontelbare andere verhalen verteld kunnen worden. Er zijn zaken uitgelicht en uitvergroot die de personages kenmerken. Dankzij de vele verwijzingen naar elkaar en naar gebeurtenissen, en de tijdsprongetjes, is dit geen bundel van korte verhalen, maar een aaneengesloten boek - een raamvertelling bovendien. Het is heel fijn om al lezend de verbanden te ontdekken, dat maakt van het boek een soort puzzel, een ontdekkingstocht.

Dit boek doet ons bovendien nadenken. Wat zou de hoofdpersoon horen als hij even bij ons graf zou blijven staan, gesteld dat we ook op Het veld zouden liggen? Zou hij van ons een poging horen om ons hele leven samenvattend te vertellen of één gebeurtenis die om de een of andere reden van groot belang was? Welke zou dat zijn? En zouden we het eens zijn met het verhaal dat hij uit ons gemompel haalt of hadden we zelf voor iets heel anders gekozen? Het is een boek dat ons even doet stilstaan bij de richtinggevende momenten in het persoonlijke leven. En bij de mogelijke blik van anderen op dat leven van ons.