Vastgeketend met liefde

"Je bent jong en het leven is een land vol ongekende mogelijkheden, een moment later ben je oud en kun je geen kant meer op. Waar je ooit naar verlangde is je gevangenis geworden."

 
De laatste jaren verschijnen er steeds meer romans over disfunctionele gezinnen. Steeds meer mensen nemen ook deel aan Familieopstellingen om het licht te laten schijnen op diep gewortelde patronen en wonden te doen helen door verandering van perspectief. In dat kader valt de jongste roman van trouwjournalist Stevo Akkerman (1963) die eerder Donderdagmiddagdochter schreef. Ging de vorige roman over de rouw om een doodgeboren kind, deze keer betreft het een symbiotische moeder- dochterrelatie. Agnes en haar oudste dochter Therese zijn dikke vriendinnen; beiden gretig en gulzig gaan ze regelmatig samen op pad, maar vanaf de bruiloft en vooral sinds Thereses zwangerschap slaat Agnes door en begint Therese zich ongemakkelijk te voelen. Wanneer haar moeder een kinderwagen van 1300 euro koopt, realiseert ze zich hoe belachelijk dat is. Zij voelt zich ook niet zo gelukkig met de (ongeplande) zwangerschap en stort in bij een bezoekje aan de Negenmaandenbeurs waar Agnes haar mee naartoe had gesleept.

Het boek begint met een grote open plek. Therese ligt in het ziekenhuis, maar de bevalling verloopt zeer moeizaam en haar moeder is wel van huis vertrokken, maar niet aangekomen. De grote vraag is dan ook: waar is Agnes en wat is er met haar aan de hand? Vervolgens krijg je een inkijkje in de gedachten en herinneringen van de andere familieleden, hun verlangens en hun frustraties. Het beeld dat zij van zichzelf en elkaar hebben, blijkt niet helemaal te kloppen met dat van de anderen. Zo denkt Agnes dat Wilco haar heeft overgehaald om het huis in Woerden, dichtbij haar ouders, te kopen, maar denkt Wilco het omgekeerde. Voor de lezer krijgen de personages dankzij het meervoudig perspectief diepte en nuance. Wat zij zelf met moeite onder ogen kunnen zien en waarvoor zij zich schamen, toont de verteller zonder oordeel. Je leest door omdat je wil weten wat er precies aan de hand is, krijgt inzicht in hun drijfveren en kunt die met een zekere mildheid van een afstand beschouwen zoals Jakob, Agnes' man, dat probeert te doen. Hij heeft op de zolder zijn eigen wereld, waar hij zijn dia's bewaart en documentaires maakt, letterlijk en figuurlijk zijn uitzicht op een andere wereld. Agnes vindt het tijdverspilling en noemt hem spottend  'een wandelende diadoos', maar hij koestert de afbeeldingen ter herinnering aan gelukkiger dagen:

"Ze ziet niet dat een dia een wonder is. Een vorm van gestolde tijd. Ontkenning van de vergetelheid. Hij kan daar uren over nadenken. Of erbij stilstaan. Negatief wordt positief, donker wordt licht, tijdelijk wordt eeuwig; het is onmogelijk en toch gebeurt het."

Eigenlijk hebben ze alle vijf op hun manier geprobeerd om uit hun leven te ontsnappen, uit verlangen naar passie of succes, en hebben ze grote verwachtingen gekoesterd, waarbij de partner hen moest helpen om deze waar te maken. Vooral Agnes en Therese zijn erg gericht op succes en uiterlijkheden, terwijl hun echtgenoten diep in hun hart meer naar geborgenheid verlangen. Dat staat op gespannen voet met elkaar en vooral moeder en dochter verwijten hun man van alles. Dan is er nog een jongere zus, Floor, die nooit aan haar moeders verwachtingen heeft voldaan en volstrekt haar eigen gang is gegaan, terwijl later blijkt dat zij op haar manier de steun van haar ouders misschien hard nodig had.

Deze psychologische roman leest lekker weg, dankzij de geringe omvang (206 bladzijden) en korte hoofdstukken waarbij het perspectief telkens wisselt. Je leest geboeid door, al is het ook fijn om even te laten bezinken wat je hebt gelezen. De opbouw is vakkundig, de beschrijvingen van de karakters en hun onderlinge relaties zijn geloofwaardig en soms pijnlijk herkenbaar. Ook zinsbouw, woordkeus en interpunctie zijn zorgvuldig, wat je tegenwoordig niet vaak meer ziet. De vergelijking met de romans van Vonne van der Meer dringt zich op. Bij haar vind je dezelfde combinatie van menselijk ongemak met een milde blik.

"Hij houdt van de warme en zachte vrouw die in haar verborgen ligt, het meisje dat zich aan hem toevertrouwde en met wie hij het leven licht ging geven. Maar het is lang geleden dat hij daar een glimp van heeft gezien."