De taal was bij vlagen echt literatuur

Dit boek ”Smilla ’s gevoel voor sneeuw” stond al een tijdje op mijn lijst om te lezen. Ook een ander boek van de Deense schrijver Peter Høeg “De kinderen van de olifantenhoeders”, had ik als tip gekregen van mijn buurvrouw. Ik had nog geen één boek van Peter Høeg gelezen en toen het dan als boek van de maand oktober kwam in de Facebook- groep Literatuur uit het Hoge Noorden, heb ik er meteen voor gestemd om het samen te lezen.

De hoofdpersoon in het boek is Smilla Qaavigaaq Jaspersen , de 37- jarige dochter van een Deense arts en een Groenlandse zeehondenjaagster. Een zesjarig Inuit buurjongetje van Smilla raakt op een nogal vreemde wijze verongelukt, want dat is wat de autoriteiten er van maken. Hij is van het dak gevallen, maar Smilla weet, dat hij nooit uit zichzelf op dat dak zou gaan, want hij had hoogtevrees. Dus hij moet bang zijn geweest voor iets of iemand. Smilla is een expert in sneeuw en ze kan zien aan de sporen, dat Esajas ergens voor op de loop was. Op haar geheel eigenzinnige wijze probeert Smilla er achter te komen wat of wie de dood van Esajas heeft veroorzaakt.

Smilla is een vrouw, die als half- Groenlandse gestudeerd heeft aan de universiteit van Kopenhagen, omdat haar vader haar naar Kopenhagen gehaald heeft, waar hij een nieuw gezin heeft en zijn artsenpraktijk uitoefent. Toch voelt zij zich een vreemde in Denemarken, omdat zij opgegroeid is bij haar moeder op Groenland. Ze is niet getrouwd en heeft geen kinderen en is ook volledig onaangepast. Mensen in hogere regionen adviseren haar om zich er niet mee te bemoeien, maar juist doordat zij zo onaangepast is en ook extreem eigenzinnig, probeert ze het mysterie van Esajas op te lossen en met haar gevoel voor sneeuw denkt ze, dat het haar wel gaat lukken.

Smilla is hartstochtelijk bekend met sneeuw in al zijn gedaantes. In het Inuit zijn er dacht ik wel 100 namen voor sneeuw en elke sneeuw is weer anders, poedersneeuw, stuifsneeuw, enz. Dit heb ik eens gegoogled, omdat ik het heel interessant vind. Blijkbaar is het aantal woorden voor sneeuw in de loop der tijd verminderd. Een uitgebreid taalonderzoek onder 1.000 Inuit heeft uitgewezen dat het aantal woorden dat hun taal kent voor sneeuw is gereduceerd tot drie. In 1996, de laatste keer dat een dergelijk onderzoek werd uitgevoerd, waren dit er nog tien. In 1965 kenden de Eskimo’s nog honderd woorden voor sneeuw. Voor een degelijke iglo zijn wel tien soorten sneeuw nodig. Maar die worden bijna niet meer gebouwd. Op een andere site las ik, dat Eskimo’s in het Inuit aan een woord meerdere achtervoegsels kunnen plakken om de betekenis aan te passen. Ze kunnen zo met één woord met een aantal achtervoegsels hetzelfde zeggen waar wij, sprekers van het Nederlands, een hele zin voor nodig hebben. Door dit systeem van achtervoegsels lijkt het inderdaad alsof het Inuit heel veel woorden voor sneeuw heeft, terwijl het eigenlijk maar een paar woorden zijn met verschillende achtervoegsels en dus verschillende betekenissen.

“Smilla's gevoel voor sneeuw” (Smilla's Sense of Snow) werd in 1997 als thriller verfilmd en de opnames vonden o.a. plaats op West- Groenland ten noorden van Ilulissat in de verlaten Inuit nederzetting Ataa. Ook werden er opnames gemaakt in Kopenhagen en Kiruna, Zweden.

Tijdens het lezen heb ik me wel een goede voorstelling van Groenland kunnen maken. Ik had al eens gegoogled, want een paar van mijn voorvaderen waren walvisvaarders op Groenland. Ik vind het heel interessant en wil wel meer hierover lezen. De avonturen op het schip hebben me er wel van doordrongen, dat ik blij ben toch niet stuurvrouw te zijn geworden. Ik wilde op de middelbare school naar de Zeevaartschool. Een paar vrienden (ook een vriendin) van de scouting hebben dat ook daadwerkelijk gedaan. De verhouding tussen Denen en Groenlanders is wel heel moeilijk. Dat is helemaal nieuw voor mij. De taal was bij vlagen echt literatuur, vooral als Peter Høeg het weer en de sneeuw omschreef, heel mooie sfeertekeningen. Alleen het einde was een beetje vreemd. Peter Høeg (Kopenhagen, 1957) brak in 1994 door met de internationale bestseller Smilla’s gevoel voor sneeuw. Daarna is het tien jaar stil gebleven rond de auteur, las ik in een interview. Zijn boek, wat daarna verscheen “De stilte en het meisje” schijnt niet zo goed ontvangen te zijn. Toch wil ik meer boeken van Peter Høeg lezen. Dit boek waardeer ik met vier sterren, omdat het bij vlagen spannend was, maar vooral om de poëtische taal.