Jolige barrok

De stijl van Pfeijffer zou ik willen omschrijven als Jolig Barrok. Bestaat zoiets? Heeft dat een naam? Monumentale Frivoolheid. Een soort vrolijke overdaad in woord en geschrift. Denk het niet. Dus uniek. En zeker niet voor iedereen weggelegd. Ik kan er wel van genieten. Hier en daar valt de schrijver iets te veel in herhaling en halverwege vraag je je af: wat is het centrale thema? Er komt zo veel aan bod. Maar alle thema’s spreken mij aan – met als hoogtepunt de speurtocht naar een schilderij van mijn favoriete schilder Caravaggio – en nagenoeg op alle punten ben ik het met de schrijver eens. Dus ook dat leest lekker weg.

Een stukje tekst dat ik voor mezelf wil noteren. “Het is een verleidelijke gedachte dat de oplossing voor de problemen van vandaag gelegen is in het terugdraaien van de klokken naar een dag dat die problemen nog niet bestonden. Dat is de lokroep van het rechtse populisme, dat in de kern van de zaak nostalgisch is. Onvrede en angsten worden gecreëerd, aangewakkerd en uitvergroot, om vervolgens een idyllisch en geïdealiseerd verleden als oplossing te presenteren. We moeten onze grenzen weer sluiten, onze lieve, oude munt herinvoeren, kerkklokken laten beieren en moskeeën sluiten, de dienstplicht in ere herstellen, het volkslied zingen en ons vroegere fatsoen van zolder halen en oppoetsen tot een glanzend baken in de duistere nacht. Dat deze nostalgische boodschap massaal weerklank vindt in heel Europa, is een veeg teken. Als een significant en groeiend deel van de bevolking bereid is te geloven dat vroeger alles beter was, kunnen we met recht spreken van een oud en moe geworden continent, dat als een bejaarde voor zich uit staart zonder nog iets van de toekomst te verwachten en mijmert over betere tijden toen winters nog echte winters waren en zomers eindeloos duurden. Een beter bewijs dat Europa een gevangene is geworden van zijn eigen verleden, is er niet.”
En vervolgens stelt hij Europa voor als pretpark van de rest van de wereld. Waar alleen nog geld verdiend wordt aan toerisme en waar mensen naar toekomen om selfies te maken bij de historische monumenten. Kwamen er in 2000 zo’n 10 miljoen Chinezen naar Europa, vandaag de dag zijn dat er al 150 miljoen en dan te bedenken dat nog geen 10 procent van de anderhalf miljard Chinezen een paspoort heeft. Toerisme wordt nu nog gezien als verdienmodel, maar over 10 tot 20 jaar wordt het een ramp. En zo geeft Pfeijffer de lezer ook nog wat cijfertjes over budgetvluchten: begin jaren negentig vervoerden de prijsvechters 3 miljoen passagiers, in 1999 waren dat er al 17,5 miljoen, maar de echte explosie kwam pas in het derde millennium. Alleen Ryanair en Easyjet vervoeren ieder jaar al meer dan 200 miljoen passagiers.

In het boek zitten nogal wat dubbele lagen. Pfeijffer is de auteur en tegelijk de protagonist van dit boek, die dan weer een schrijver voorstelt die bezig is aan ditzelfde boek. Kunt u het nog volgen? Ik denk dat Pfeijffer in dit boek heel dicht bij zichzelf blijft. Brengt me bij de vraag die me al wat jaartjes bezighoudt (niet dagelijks hoor, maar zo 1, 2 keer per jaar): wie is Ilja Leonard Pfeijffer? Menigeen noemt hem een arrogante snob die zich ver verheven voelt boven de massa. Uit de artikelen en interviews die ik gelezen heb en de tv-optredens die ik gezien heb, kan ik dat niet echt opmaken. En hoewel hij zich in dit boek zo nu en dan best vervelend gedraagd, kan ik niet zeggen dat hij zich uit als ‘verheven boven de massa’. Een afwijkende gefundeerde eigen mening wordt vandaag de dag niet meer gewaardeerd, nauwelijks nog getolereerd. Niet meelopen met de massa is wat anders dan zich verheven voelen boven diezelfde massa, hoewel de scheidslijn soms erg dun is.
Misschien kom ik er nog eens achter, wie die Pfeijffer echt is.
Tot die tijd blijf ik zijn boeken graag lezen.