Lezersrecensie
Samen tegen het patriarchaat
Onvermijdelijke breuken. In haar vrijheidsstrijd zal de ik-verteller uit 'Maandag Zal Er Van Ons Gehouden Worden' (2021) steeds weer stukjes van zichzelf achter moeten laten. De jonge Spaans-Marokkaanse Naíma groeit namelijk op in een troosteloos flatcomplex, waar het niet vanzelfsprekend is dat meisjes zich verder ontwikkelen. Jong trouwen, zwanger worden en een dienstbaar bestaan in de schaduw van een echtgenoot. Vooral niet durven dromen over een leven voorbij de grenzen van de volkswijk. Maar Naíma is te nieuwsgierig en te ambitieus om zich te plooien naar haar orthodoxe omgeving. Op de middelbare school leert ze de taal om vorm te geven aan haar eigen (seksuele) verlangens. Op de universiteit brengt Naíma's liefde voor literatuur haar eindelijk in contact met gelijkgestemde zielen. Haar huwelijk met de open-minded Saïd lijkt een perfecte brug tussen haar Marokkaanse achtergrond en haar toekomstdromen. Dan raakt Naíma zelf zwanger.
Een vrouw kan alleen op zichzelf vertrouwen. Naíma's beste vriendin had het haar al zo vaak gezegd op basis van eigen ervaringen met het mannelijke geslacht. Het aardige aan 'Maandag Zal Er Van Ons Gehouden Worden' (2021) is dat Naíma als ingetogen en studieuze ik-verteller zich spiegelt aan haar naamloze hartsvriendin. Deze vriendin is in alles haar tegenpool: ze heeft een grote mond en ze is een durfal; ze laat zich niks wijsmaken door de wetten en regels van haar omgeving. Anders dan Naíma ziet ze haar toekomst in een beroepsopleiding en wil ze zich op geen enkele manier intellectueel verheffen op intellectueel vlak. Het leven nemen zoals het komt en nergens te lang bij stilstaan. Mannetjes hun plek wijzen om brutaal een eigen plek op te eisen. Misschien leert Naíma wel meer van deze straatwijsheden dan van de feministische theorie in de schoolbanken.
Maar met de zwangerschap verandert alles. De twee jonge vrouwen komen gelijktijdig in dezelfde situatie terecht als ze kinderen krijgen. Zo blijken hun echtgenoten minder ruimdenkend als het aankomt op hulp in het huishouden of financiële ondersteuning. Na het huwelijk lijkt Naíma's echtgenoot Saïd ook weinig genegen om naar manieren te zoeken om nog weg te komen uit die troosteloze flats. Haar dromen om iets op te bouwen in het mondaine Barcelona worden gesmoord in een bittere realiteit die zichzelf steeds meer opdringt. Zeker als een groot deel van Saïds' inkomen naar Marokko verdwijnt om een familieschuld af te betalen. Ook begint hij steeds dwingender zijn conservatieve denkbeelden op te leggen aan zijn vrouw. Onder deze omstandigheden is het voor Naíma schier onmogelijk om haar universitaire studie vol te houden en ze haakt vroegtijdig af.
Ooit schreef Virginia Woolf het feministische sleutelwerk 'A Room Of One's Own' (1929) over de moeilijkheid van vrouwen om zich intellectueel te ontplooien. Omdat ze letterlijk en figuurlijk geen 'eigen ruimte' voor zichzelf kunnen opeisen. Zonder financiële middelen geen geestelijke bandbreedte voor zelfontplooiing, In die zin weet Najat El Hachmi soortgelijke thematiek in 'Maandag Zal Er Van Ons Gehouden Worden' (2021) te vertalen naar de ervaringen van moslimvrouwen in een kwetsbare positie. Hoe kunnen Naíma en haar naamloze hartsvriendin hun vleugels uitslaan als ze steeds tegen zulke praktische problemen aanlopen? Voor mij werkt de roman het best in de bitterzoete beschrijvingen van twee tegenpolen die zowel steun vinden bij elkaar als dat er een afstand tussen hen ontstaat. Naíma's eigen zoektocht naar vrijheid blijkt fundamenteler dan de seksuele losbandigheid waarmee haar hartsvriendin zich afzet tegen hun milieu.
Toch knaagt het aan me dat emancipatieromans als 'Maandag Zal Er Van Ons Gehouden Worden' (2021) zo eenzijdig negatief zijn over de rol van bijvoorbeeld Marokkaanse mannen. Het voelt ongemakkelijk in een tijdsgewricht waarin er politiek actief wordt ingezet om mannen met een Arabische achtergrond te dehumaniseren. Alsof er in de complete Marokkaanse gemeenschap alleen maar die schematische werkelijkheid bestaat van conservatieve onderdrukkers en vrijdenkende vrouwen die zich aan hen moeten ontworstelen. Volgens mij klopt het ook niet helemaal met de realiteit. Zo schetst Nadia Bouras in het wetenschappelijk gefundeerde 'Een Klas Apart: Biografie van een Arabische School in Amsterdam-Zuid' (2020) al een genuanceerdere kijk op die generatie Marokkanen. Er waren zeker óók Marokkaanse vaders die trots waren op de nieuwe kansen van hun dochters en zich actief inzetten om hen daarin te stimuleren.
Het maakt 'Maandag Zal Er Van Ons Gehouden Worden' (2021) tot een vlijmscherp pamflet tegen een bepaald soort conservatisme waar vrouwen met Marokkaanse roots tegenaan kúnnen lopen. De eenzaamheid van het niet begrepen worden door zowel de eigen gemeenschap als de westerse samenleving. Altijd moeten breken met mensen om jezelf uiteindelijk te kunnen vinden. Soms ontroerend. Soms prikkelend. Soms beklemmend. Helaas raakt Naíma's vrijheidsstrijd naar mijn smaak iets te vaak aan voorspelbare en uitgekauwde clichés over conservatief denken versus verheven westerse waarden. Als feministisch pamflet werkt het prima, maar het is jammer dat El Hachmi niet iets verder weet uit te zoomen om de weerbarstige realiteit te vatten in taal.
Een vrouw kan alleen op zichzelf vertrouwen. Naíma's beste vriendin had het haar al zo vaak gezegd op basis van eigen ervaringen met het mannelijke geslacht. Het aardige aan 'Maandag Zal Er Van Ons Gehouden Worden' (2021) is dat Naíma als ingetogen en studieuze ik-verteller zich spiegelt aan haar naamloze hartsvriendin. Deze vriendin is in alles haar tegenpool: ze heeft een grote mond en ze is een durfal; ze laat zich niks wijsmaken door de wetten en regels van haar omgeving. Anders dan Naíma ziet ze haar toekomst in een beroepsopleiding en wil ze zich op geen enkele manier intellectueel verheffen op intellectueel vlak. Het leven nemen zoals het komt en nergens te lang bij stilstaan. Mannetjes hun plek wijzen om brutaal een eigen plek op te eisen. Misschien leert Naíma wel meer van deze straatwijsheden dan van de feministische theorie in de schoolbanken.
Maar met de zwangerschap verandert alles. De twee jonge vrouwen komen gelijktijdig in dezelfde situatie terecht als ze kinderen krijgen. Zo blijken hun echtgenoten minder ruimdenkend als het aankomt op hulp in het huishouden of financiële ondersteuning. Na het huwelijk lijkt Naíma's echtgenoot Saïd ook weinig genegen om naar manieren te zoeken om nog weg te komen uit die troosteloze flats. Haar dromen om iets op te bouwen in het mondaine Barcelona worden gesmoord in een bittere realiteit die zichzelf steeds meer opdringt. Zeker als een groot deel van Saïds' inkomen naar Marokko verdwijnt om een familieschuld af te betalen. Ook begint hij steeds dwingender zijn conservatieve denkbeelden op te leggen aan zijn vrouw. Onder deze omstandigheden is het voor Naíma schier onmogelijk om haar universitaire studie vol te houden en ze haakt vroegtijdig af.
Ooit schreef Virginia Woolf het feministische sleutelwerk 'A Room Of One's Own' (1929) over de moeilijkheid van vrouwen om zich intellectueel te ontplooien. Omdat ze letterlijk en figuurlijk geen 'eigen ruimte' voor zichzelf kunnen opeisen. Zonder financiële middelen geen geestelijke bandbreedte voor zelfontplooiing, In die zin weet Najat El Hachmi soortgelijke thematiek in 'Maandag Zal Er Van Ons Gehouden Worden' (2021) te vertalen naar de ervaringen van moslimvrouwen in een kwetsbare positie. Hoe kunnen Naíma en haar naamloze hartsvriendin hun vleugels uitslaan als ze steeds tegen zulke praktische problemen aanlopen? Voor mij werkt de roman het best in de bitterzoete beschrijvingen van twee tegenpolen die zowel steun vinden bij elkaar als dat er een afstand tussen hen ontstaat. Naíma's eigen zoektocht naar vrijheid blijkt fundamenteler dan de seksuele losbandigheid waarmee haar hartsvriendin zich afzet tegen hun milieu.
Toch knaagt het aan me dat emancipatieromans als 'Maandag Zal Er Van Ons Gehouden Worden' (2021) zo eenzijdig negatief zijn over de rol van bijvoorbeeld Marokkaanse mannen. Het voelt ongemakkelijk in een tijdsgewricht waarin er politiek actief wordt ingezet om mannen met een Arabische achtergrond te dehumaniseren. Alsof er in de complete Marokkaanse gemeenschap alleen maar die schematische werkelijkheid bestaat van conservatieve onderdrukkers en vrijdenkende vrouwen die zich aan hen moeten ontworstelen. Volgens mij klopt het ook niet helemaal met de realiteit. Zo schetst Nadia Bouras in het wetenschappelijk gefundeerde 'Een Klas Apart: Biografie van een Arabische School in Amsterdam-Zuid' (2020) al een genuanceerdere kijk op die generatie Marokkanen. Er waren zeker óók Marokkaanse vaders die trots waren op de nieuwe kansen van hun dochters en zich actief inzetten om hen daarin te stimuleren.
Het maakt 'Maandag Zal Er Van Ons Gehouden Worden' (2021) tot een vlijmscherp pamflet tegen een bepaald soort conservatisme waar vrouwen met Marokkaanse roots tegenaan kúnnen lopen. De eenzaamheid van het niet begrepen worden door zowel de eigen gemeenschap als de westerse samenleving. Altijd moeten breken met mensen om jezelf uiteindelijk te kunnen vinden. Soms ontroerend. Soms prikkelend. Soms beklemmend. Helaas raakt Naíma's vrijheidsstrijd naar mijn smaak iets te vaak aan voorspelbare en uitgekauwde clichés over conservatief denken versus verheven westerse waarden. Als feministisch pamflet werkt het prima, maar het is jammer dat El Hachmi niet iets verder weet uit te zoomen om de weerbarstige realiteit te vatten in taal.
1
Reageer op deze recensie
