Probleemjongeren in rauw realistische roman

Het zijn voornamelijk vrouwen die van de vuistdikke psychologische thrillers van de Amerikaanse Elizabeth George genieten, maar dan wel tientallen miljoenen vrouwen over de hele wereld. Ze veroverde wereld met juweeltjes als Totdat de dood ons scheidt, Zand over Elena en In volmaakte stilte. Stuk voor stuk spelend in Engeland en meesterwerkjes op het gebied van karakterisering. Haar nieuwste literaire thriller Een onafwendbaar einde is daarop geen uitzondering.

Het verhaal speelt zich af in een volksbuurt in Londen. Hoofdpersonen zijn de zevenjarige, geestelijk gehandicapte Toby, zijn elfjarige broertje Joel en hun vijftienjarige zus Ness. Vader is vermoord, moeder zit in een psychiatrische inrichting. De kinderen wonen een tijdje bij hun oma totdat die met de Noorderzon vertrekt en de drie kinderen bij haar dochter Kendra Osborne op de stoep achterlaat. De alleenstaande Kendra, een mooie vrouw van veertig besluit tegen haar zin de verantwoordelijkheid op zich te nemen. Een hele opgave want Ness is aan het puberen, haat de hele wereld en begeeft zich in criminele kringen waar hard drugs als snoepgoed worden geconsumeerd. De kleine Toby wordt door iedereen getreiterd en mishandeld en Joel probeert zich als vader en beschermer tegelijk over zijn broertje te ontfermen. Maar als de jochies met de dood worden bedreigd en Joel op het criminele pad gaat, dreigen de zaken behoorlijk uit de hand te lopen.

Zoals in veel van haar romans snijdt Elizabeth George ook in Een onafwenbaar einde de nodige maatschappijkritische onderwerpen aan: adoptie, incest, discriminatie, armoede en straatterreur. De hoofdpersonen zijn arm, donker van kleur, wonen onder erbarmelijke omstandigheden met te veel mensen in een te klein huis. Sociaal toezicht faalt en de keihard ploeterende tante Kendra heeft geen flauw benul van wat zich allemaal in de kinderlevens afspeelt. Het is een kansarm ‘gezin’ waarin uitsluitend dromen de probleemjongeren nog enig uitzicht geven. In de realiteit is het leven van de kinderen een lange reeks van teleurstellingen. Elizabeth George beschrijft hun hoop en toekomst met het fatalisme van het aloude Naturalisme van Emile Zola. Je kunt knokken wat je wilt, maar aan het noodlot is niet te ontkomen. Zo komt de kleine Joel in zulke onheilspellende situaties terecht, dat het vanaf het begin duidelijk is dat hij reddeloos zijn onafwendbare einde tegemoet gaat. Een dubbeltje wordt nooit een kwartje.

Elizabeth George heeft haar pessimistische levensvisie neergezet in een rauw realistische omgeving van de grauwe grote stad. Een asociale omgeving die op alle fronten duidelijk maakt dat het een mythe is dat liefde alles overwint. Dit gevoel van fatalisme en opstandigheid, voortvloeiend uit ontoereikendheid, wordt zo sterk benadrukt dat Een onafwendbaar einde soms het volkse sentiment van Ciske de Rat (“krijg toch allemaal de klere…”) ruimschoots overklast. Ofwel, soms wordt het drama iets te sterk aangezet.

Een onafwendbaar einde is een prachtig sociaal statement dat zich volledig aan de clichés van het thrillergenre onttrekt. Het begint niet met een misdaad, maar alle gebeurtenissen wijzen vooruit naar een misdaad die ergens in de toekomst onontkoombaar gepleegd gaat worden. Met een feilloos gevoel voor de psyche van de mens schildert Elizabeth George haar personages, gevangen in de ijzeren greep van hun eigen onmacht. Weergaloos schetst ze de fysieke en psychische strijd om in de stadsjungle te kunnen overleven. En dat is tevens de grote kracht van dit boek. Niet het einde van het gevecht is belangrijk, niet de winst of het verlies, maar de beschrijving van de moeizame weg naar het einde toe.