Mooi filosofisch verhaal over geloof en hoop

‘De Noorderlichttrilogie’ is het verhaal van de twaalfjarige Lyra Belacqua, die in een parallelle versie van het Engelse Oxford leeft. In haar wereld hebben mensen een zichtbare ziel in de gedaante van een dier. Haar rustige leven verandert als er in diverse steden kinderen worden ontvoerd van wie deze dæmon nog geen vaste vorm heeft. Als ook Lyra’s vriend Roger wordt meegenomen, besluiten zij en haar dæmon Pantalaimon hem te gaan zoeken. Deze zoektocht brengt haar naar het hoge noorden. De zoektocht naar de verdwenen kinderen is echter nog maar het begin. Samen met Will, een twaalfjarige jongen uit onze wereld, raken Lyra en Pantalaimon betrokken bij een eeuwenoude strijd die opnieuw oplaait, met als inzet het voortbestaan van alle werelden. Hierbij worden ze geholpen door de vreemdste bondgenoten, een gouden kompas dat de waarheid toont en een mes dat door alle werelden kan snijden.

De sterkste punten van het verhaal zijn de filosofische gedachten over de mens, het geloof, hoop, zonde en de kerk. Deze zijn goed uitgewerkt door schrijver Philip Pullman. Hoewel het idee van parallelle werelden vaker voorkomt in boeken wordt het in dit verhaal op een eigen en interessante manier ingevuld. Elke wereld is goed uitgedacht, wordt duidelijk beschreven en komt echt tot leven. Het is dan ook jammer dat er niet meer werelden een rol spelen in het verhaal. Ook het Ene-thema dat Lyra aanwijst als het enige kind dat een nare toekomst kan voorkomen is enigszins cliché, hoewel het bij dit verhaal waarschijnlijk onmogelijk te vermijden was.
Gelukkig wordt de onthulling van de waarheid over Lyra’s ouders niet belangrijker gemaakt dan hij is en wordt er niet mee gewacht tot het einde van het eerste boek. Hierdoor komt de nadruk meer op de gevolgen hiervan voor Lyra te liggen dan op het verrassingseffect en is er meer ruimte voor een goede uitwerking van de relatie tussen vader, moeder en kind. Deze ruimte is ten volle benut. Het is mooi hoe er gespeeld wordt met hun goede en slechte kanten en de invloed die dit heeft op de manier waarop ze met elkaar omgaan en hoe ze handelen. Dit blijkt met name in de climax van zowel het eerste als van het derde deel – die wat dit betreft erg op elkaar lijken.
Pullman heeft een vlotte en duidelijke schrijfstijl, met enkele grappige vondsten en mooie observaties en zinnen. Ook complimenten aan de vertalers die voor enkele vertaaluitdagingen zijn komen te staan en erin geslaagd zijn hier goede oplossingen voor te vinden. Het gebruik van de alwetende verteller die gedachten van meerdere personages laat zien is een toegevoegde waarde, al zijn enkele vooruitblikken die onnodig iets over de afloop van het verhaal verraden jammer.
In de loop van de drie boeken maak je als lezer kennis met de meest kleurrijke personages met elk hun eigen eigenaardigheden, ideeën en doelen. Het is onmogelijk niet van hen te gaan houden, van de gepantserde beer Iorek Byrnison, met een afschrikwekkend uiterlijk en een klein hartje, tot de gracieuze heks Serafina Pekkala, de ietwat norse aëronaut Lee Scoresby en de geleerde (en voormalig non) Mary Malone.
Het eerste deel verschilt behoorlijk van de overige twee delen. Hierin wordt het mysterie opgebouwd en worden al enkele vragen opgeroepen en belangrijke personages geïntroduceerd, maar in dit deel staat vooral de zoektocht naar de verdwenen kinderen centraal. In het tweede en derde boek wordt duidelijk wat er op het spel staat en wat de rol van Lyra en Will hierin is. Het verhaal wordt dan erg filosofisch en gaat veel meer de diepte in.
Lyra’s ontwikkeling van brutale wildebras tot jonge vrouw is geloofwaardig beschreven, maar vindt wel in zeer korte tijd plaats. Het volledige verhaal speelt in slechts een aantal maanden terwijl je zou verwachten dat het langer duurt om zodanig te veranderen. Sommige dingen gaan iets te snel en makkelijk en soms is het allemaal net iets te toevallig. De vooruitblikken op het latere leven van de personages waren niet nodig geweest en doen de spanning geen goed. Ook zijn er nog een aantal kleine losse draadjes. Dat zijn echter de enige zwakke punten van de hele trilogie.
Er zitten enkele interessante parallellen tussen met name het eerste en derde boek. Zo blijkt in beide delen een afgrond van cruciaal belang te zijn en vindt de belangrijke slag al ver voor het daadwerkelijke einde plaats, waardoor hier minder de nadruk op komt te liggen. Dit is mooi gedaan. Het is gedurfd, maar het pakt goed uit. Waar het einde van het eerste deel al hartverscheurend is, valt in het derde deel alles helemaal op zijn plaats in een mooie maar droevige conclusie die de trilogie goed afrondt.
Voor kinderen is ‘De Noorderlichttrilogie’ een spannend verhaal over twee opgroeiende kinderen die een groot avontuur beleven. Voor volwassenen is het daarnaast een trilogie die je aan het denken zet over de macht van de kerk, over zonde en genade, over verleiding en over goed en kwaad. Deze filosofische laag tilt deze trilogie boven de standaardfantasy uit en maakt het tot een prachtig, tijdloos verhaal.

(4½ ster)