Magistraal

Stel: je bent een van die mensen die eerst het einde lezen voordat ze aan het boek beginnen (ze bestaan!). Waarschijnlijk komt het einde van My Brilliant Friend dan nogal mal op je over. Alsof er grote drukte wordt gemaakt om iets volslagen onbenulligs. Lees je het boek echter van begin tot einde dan is die onbetekenend lijkende afloop plotseling zonder twijfel verschrikkelijk. Het is de magistrale opbouw die ervoor zorgt dat de climax zo’n kracht bezit en zo aangrijpend is.

My Brilliant Friend is het eerste deel van de 4-delige ‘Napolitaanse’ serie van de Italiaanse Elena Ferrante. Hierin volgen we de kindertijd en tienerjaren van Elena Greco en haar vrienden, waaronder vooral haar beste vriendin Rafaella Cerullo, die door Elena Lila wordt genoemd. De tienerjaren beslaan het grootste gedeelte van de roman.

In zekere zin is My Brilliant Friend een verhaal in een verhaal (handig voor de challenge!), want het boek begint als Elena een zestiger is. De zoon van Lila zoekt contact omdat zijn moeder verdwenen is zonder een spoor achter te laten. Dat prompt Elena tot het schrijven over hun jeugd in een poging om het bestaan van Lila vast te leggen. Dat klinkt alleraardigst, maar het is eerder geboren uit wrok. Meteen is duidelijk dat Elena in een eeuwige competitie met Lila is verwikkeld.

Elena is de ik-figuur met een vleugje alwetende verteller omdat ze vanzelfsprekend al weet wat er gebeurd is tot het moment waarop ze de pen ter hand neemt. We leren Elena dan ook het beste kennen. Daar komen nogal wat kleinzielige karaktertrekken bij kijken. Niet ongewoon voor een tiener. Het maakt Elena niet sympathiek, maar wel erg menselijk. Daarnaast leren we Lila bijzonder goed kennen, hoewel ze nergens helemaal doorgrond wordt. Het zweempje mysterie dat haar als personage extra interessant maakt, blijft gelukkig. Ferrante slaagt erin om, terwijl alles door de ogen van Elena wordt beleefd, de lezer meer inzicht te geven in de persoonlijkheid van Lila dan Elena heeft. Dit komt doordat Elena sommige dingen simpelweg niet begrijpt vanwege haar jonge leeftijd. Niet alleen is dit meer volwaardige beeld dat de auteur van Lila schetst leuk voor de lezer, het is ook nog eens enorm vernuftig gedaan.

Iets anders wat Ferrante feilloos beheerst is het terugblik-aspect. Elena kijkt terug op haar leven, maar het verhaal voelt geen moment als oud nieuws. Het behoudt te allen tijde de urgentie van iets wat nu aan de gang is in plaats van iets wat in het verleden heeft plaatsgevonden. Evenmin trapt Elena (lees: Ferrante) in de valkuil van het té exact verslag doen. Elena put uit haar herinneringen en die zijn zelden volledig, nauwkeurig of buitengewoon gedetailleerd. Het verhaal wordt dan ook geregeld niet chronologisch verteld. Ze blikt terug, ze kijkt vooruit, het ene ding herinnert haar aan het andere. Soms wijdt ze uit over iets dat alleen maar zijdelings te maken heeft met het plot. Dat is hoe het geheugen werkt en Ferrante heeft dit meesterlijk vormgegeven zonder de leesbaarheid uit het oog te verliezen.

Zo kan ik nog wel even doorgaan met alles wat Ferrante perfect beschrijft in deze prachtige roman. Het gewelddadige leven in de arme wijk van Napels waar Elena en Lila opgroeien. Hoe de invloed van de oorlog nog steeds doorklinkt in relaties en machtsverhoudingen. Hoe klein de kans is om je via scholing omhoog te werken in de maatschappij omdat onderwijs nou eenmaal geld kost. Het uiteenlopende effect dat de armoede en de uitzichtloosheid heeft op mensen. Dit alles wordt ongelofelijk sterk neergezet.

Dit is werkelijk een geweldige roman. Lees dit boek!