‘Zeker de helft is weg’

In juli 2023 verscheen het boek Gebied 19 van schrijfster Ester Gerritsen. Op de kaft zien we een man en een hond die vanaf een hoogte over een stad naar een soort hele grote maan kijken. De stad waarover ze uitkijken lijkt op Amsterdam, waar het verhaal zich ook deels afspeelt.

Hoofdpersoon Tomas Boom wordt na zijn huwelijksdag wakker, maar zijn vrouw ligt niet naast hem en hij kan haar nergens vinden. Samen met zijn hond Toto gaat hij haar zoeken en op straat is het verdacht rustig. Ze belanden in een kleine bar. Daar schuifelt een oude vrouw met een scheef gezicht met haar rollator naar hem toe. ‘Ik geloofde het eerst niet,’ zei ze, ‘ze vertellen zoveel onzin tegenwoordig, maar zeker de helft is weg.’ (blz. 12).

Het lijkt erop dat iedereen onder de veertig en mensen die nuttig zijn voor de nieuwe wereld, weg zijn. De nieuwe wereld, T01 700 d, lijkt op de aarde, maar is alleen iets ruimer, verneemt hij van zijn vrouw Suzanne, die hij via een beeldscherm illegaal te spreken kan krijgen. Je kunt er zelfs op vakantie naar bijvoorbeeld Venetië, dat ook daar te vinden is en je kunt je hond uitlaten in het Vondelpark, dat daar wel iets groter is dan op de oude aarde.

Er lijken allerlei signalen geweest te zijn die de verplaatsing aankondigden, maar Tomas was bezig met de afronding van zijn boek en had nergens oog voor. Hij heeft dan ook geen idee wat er precies gebeurd is en hoe hij dit had kunnen weten.

In het verhaal gaan we met Tomas mee op zoektocht. Waar is zijn vrouw? Waar is zijn kind uit zijn eerste huwelijk? Waarom is hij nog op aarde, is een schrijver niet nuttig in de nieuwe wereld? Waar is die nieuwe wereld eigenlijk? Wat gebeurt er nu echt? In welke wereld wil je leven? Welke rol speelt Gebied 19?

Tomas gaat op onderzoek uit en komt in verzet. Zijn vrouw Suzanne, die onderzoeksjournalist is, zat al in het verzet tegen de verplaatsing. Af en toe kunnen ze met elkaar in contact komen.

Hoewel het verhaal soms wat in herhaling trad en andere dingen juist vaag bleven, bleef het me toch tot het einde van het boek boeien. Ik wilde proberen te begrijpen wat er nu precies aan de hand was en vond het ook interessant om na te denken over een oude wereld waarin mensen achterbleven en een nieuwe wereld waarin mensen gemanipuleerd werden. Meer dan de helft van de mensen stelt geen vragen en accepteert gewoon wat er met ze gebeurt. Wat zou je zelf doen in deze situatie?

Deze roman heeft zeker dystopische kenmerken. De nieuwe planeet lijkt op een perfecte, iets grotere versie van de aarde, waar mensen graag willen wonen, maar achter de schermen mag je niet denken en zeggen wat je wilt. Wie er precies aan de touwtjes trekt is niet duidelijk, maar een overheid bepaalt hoe je moet leven en wie er in de nieuwe wereld welkom zijn en wie niet. Ook wordt er door medewerkers van het regime geweld gebruikt, ook al zegt de overheid dat niet te accepteren. Ten slotte gaat het om een deel van de bevolking van de aarde die ongevraagd overgeplaatst is of gedwongen op de oude aarde moet blijven.

Door de vele dialogen leest het boek vlot, wel blijft het verhaal soms een beetje veel van hetzelfde en wordt niet duidelijk wat er nu precies aan de hand is. Is er een andere wereld of gaat het om een gedachte-experiment? De rol van Suzanne blijft wat vaag en de rol van de hond wordt wat plotseling afgerond. Toch boeide het boek mij dusdanig dat ik het in korte tijd uitlas. Ik geef het boek drie sterren.

Esther Gerritsen, Gebied 19, De Geus 2023