Lezersrecensie
…konden jullie niet vrij komen?
Het leven speelt met mij - David Grossman
“… Vrij…Nee, zei Vera … en in zekere zin was dat waar… maar het was ook het begin van een leugen, die groeide en zich vertakte tot hij ons allemaal verstikte….”
Eva Panic Nahir vertelde aan de Israëlische schrijver Grossman haar levensverhaal. Er ontstond een hechte vriendschap tussen hen beide. Eva is, was een bekende bewonderde vrouw in Joegoslavië, een toonbeeld van onverschrokken moed en levenskracht.
Vera, hoofdpersoon uit dit boek, is gebaseerd op Eva. Haar levensverhaal vormt de grondslag ervan, de figuren, personages zijn in fictie omgezet, wel kloppen veel feiten.
Vera en haar man Milos̆ zijn trouwe aanhangers van Tito. Zij worden verdacht van Stalinistische sympathieën en in 1951 wordt Milos̆ gearresteerd door de geheime dienst van Tito. Hij pleegt zelfmoord in zijn cel. Daarna wordt Vera ook opgepakt, zij moet er voor tekenen dat Milos̆ een landverrader is en dan zou ze vrij komen en terug kunnen gaan naar hun dochter Nina. Tekenen weigert Vera zeer consequent met als gevolg dat zij naar één van de goelags van Tito wordt gestuurd.
Nina heeft noch van vader, noch van moeder afscheid kunnen nemen! Dit trauma werkt door in haar hele leven, maar ook in dat van haar dochter Gili en in het leven van moeder Vera.
In de goelag Goli Otok ondergaat Vera de afschuwelijkste mishandelingen, fysiek en geestelijk. Dank zij haar levenskracht weet ze het kamp te overleven. Ze wordt zelfs vrijgelaten en emigreert dan met Nina naar een linkse kibboets in Israël.
Daar ontmoet Vera Toevja, met zijn zoon Rafaël.
“… dus wat zeg je ervan Vera, zullen we misschien…?”
“Samen, het is te proberen, waarom niet…..!”( p.19)
Ook Nina komt bij hen wonen, een gezin van vier. Nina is niet gemakkelijk, ze heeft al een hele ‘levensgeschiedenis’ achter de rug.
“…een stoer straatkind komt tevoorschijn, een wild dier.
Haar neusgaten gingen wijder openstaan …..” (p.7)
Nina en Rafaël gaan jaren later samenwonen en krijgen een dochtertje Gili. Nina is echter zeer onrustig, verdwijnt geregeld, komt weer terug …
“vies, stinkend, veracht, soms echt gewond, met snijwonden en blauwe plekken..”(p.46)
… verdwijnt definitief… met soms… een klein berichtje…
De geschiedenis herhaalt zich. Moeder Nina is als kind door de ouders verlaten:
“…vijftig jaar doe je je uiterste best om één bepaald feit te vergeten. Dat je door je moeder bent verlaten en voor de honden gegooid toen je 6 ½ was …”(p.76)
Dochter Gili heeft dezelfde ervaring, formuleert het iets anders:
“…zesendertig jaar geleden sneed ze me uit haar leven, pleegde abortus op me, aborteerde me echt, weliswaar met een minzame vertraging van drieënhalf jaar, want ik was er al, de arme Gili was al geboren, schattig hoor, maar zij ging, liet het kind uit zich weghalen”(p.100)
Op de negentigste verjaardag van Vera komt iedereen samen, ook Nina, die nu bij de poolcirkel woont. Daar vertelt ze dat bij haar Alzheimer is ontdekt en dat ze bang is in de volledige mist te verdwijnen. Zij wil het verhaal van Vera filmen, maar dan ook vragen stellen over dingen die zijzelf wil weten van Vera. Zij wil dat iedereen haar toekomstige persoon aanspreekt. Ze moeten zich tot Nina richten. Nina stelt voor naar Goli Otok te gaan. Rafi en Gili worden ook gevraagd. Gili gaat mee op voorwaarde dat zij bij de montage de film mag bepalen. (p.89)
Het verhaal kantelt m.o.m. naar een filmscenario. Gili wil niet alleen de reacties binnen het beeld vastleggen maar ook wat zich erbuiten manifesteert. Zij schrijft haar bevindingen op. Interview-achtige vragen resulteren in scherpe dialogen en oplopende spanningen. Steeds lees je innerlijke overwegingen, ga ik dit wel vertellen, zal ik zwijgen…
Er zijn veel overlappingen in het leven van deze drie vrouwen. Vera heeft ‘de hel’ mee gemaakt in Goli Otok, Nina heeft zich weten te handhaven tussen de straatbendes, terwijl ze bij oom en tante niet welkom was! Gili is er zeker van dit trauma niet te willen doorgeven. Ze wil géén kinderen! Niet nog een generatie die met dit trauma moet weten te dealen..
Konden jullie niet vrij komen? Vroeg Nina. Had je geen advocaat, was er een proces? Had je niet kunnen vragen of ik mee mocht? Nee, zei Vera
(Nina: p.306) Ik wist het, ik wist het, ze heeft voor haar Liefde gekozen, voor haar Milos̆!
Nina: MIJ heb je gegeven om papa niet te verraden!!
Natuurlijk ook zichzelf heeft ze gegeven, 3 jaar dwangarbeid en folteringen… maar mij, míj heeft ze opgeofferd…
Nina was bij oom en tante ongewenst. Ze sloot zich aan bij een Servische jeugdbende.
Voor de camera lijkt het zich uitspreken gemakkelijker (?) … confronterend…. brengt het begrip? De scenes, opnames zijn rauw en onthutsend om te lezen!
Toch word je op een of andere manier wel getriggerd om door te gaan, door te lezen. Door te gaan in het actuele leven van de vrouwen, door te gaan in de flash-backs van het meedogenloze kampleven van Vera…
Je wilt door om te ontdekken dat er hopelijk een catharsis komt na deze therapeutische gesprekken, die ook nog deels in het voormalige kamp plaatsvinden! Je hoopt te kunnen lezen dat deze drie generatie vrouwen zich weer met elkaar kunnen verzoenen.
Een indringende, scherp analyserende roman over trauma’s die generaties lang doorwerken en jaren en jaren nodig hebben om te worden verwerkt.
“… Vrij…Nee, zei Vera … en in zekere zin was dat waar… maar het was ook het begin van een leugen, die groeide en zich vertakte tot hij ons allemaal verstikte….”
Eva Panic Nahir vertelde aan de Israëlische schrijver Grossman haar levensverhaal. Er ontstond een hechte vriendschap tussen hen beide. Eva is, was een bekende bewonderde vrouw in Joegoslavië, een toonbeeld van onverschrokken moed en levenskracht.
Vera, hoofdpersoon uit dit boek, is gebaseerd op Eva. Haar levensverhaal vormt de grondslag ervan, de figuren, personages zijn in fictie omgezet, wel kloppen veel feiten.
Vera en haar man Milos̆ zijn trouwe aanhangers van Tito. Zij worden verdacht van Stalinistische sympathieën en in 1951 wordt Milos̆ gearresteerd door de geheime dienst van Tito. Hij pleegt zelfmoord in zijn cel. Daarna wordt Vera ook opgepakt, zij moet er voor tekenen dat Milos̆ een landverrader is en dan zou ze vrij komen en terug kunnen gaan naar hun dochter Nina. Tekenen weigert Vera zeer consequent met als gevolg dat zij naar één van de goelags van Tito wordt gestuurd.
Nina heeft noch van vader, noch van moeder afscheid kunnen nemen! Dit trauma werkt door in haar hele leven, maar ook in dat van haar dochter Gili en in het leven van moeder Vera.
In de goelag Goli Otok ondergaat Vera de afschuwelijkste mishandelingen, fysiek en geestelijk. Dank zij haar levenskracht weet ze het kamp te overleven. Ze wordt zelfs vrijgelaten en emigreert dan met Nina naar een linkse kibboets in Israël.
Daar ontmoet Vera Toevja, met zijn zoon Rafaël.
“… dus wat zeg je ervan Vera, zullen we misschien…?”
“Samen, het is te proberen, waarom niet…..!”( p.19)
Ook Nina komt bij hen wonen, een gezin van vier. Nina is niet gemakkelijk, ze heeft al een hele ‘levensgeschiedenis’ achter de rug.
“…een stoer straatkind komt tevoorschijn, een wild dier.
Haar neusgaten gingen wijder openstaan …..” (p.7)
Nina en Rafaël gaan jaren later samenwonen en krijgen een dochtertje Gili. Nina is echter zeer onrustig, verdwijnt geregeld, komt weer terug …
“vies, stinkend, veracht, soms echt gewond, met snijwonden en blauwe plekken..”(p.46)
… verdwijnt definitief… met soms… een klein berichtje…
De geschiedenis herhaalt zich. Moeder Nina is als kind door de ouders verlaten:
“…vijftig jaar doe je je uiterste best om één bepaald feit te vergeten. Dat je door je moeder bent verlaten en voor de honden gegooid toen je 6 ½ was …”(p.76)
Dochter Gili heeft dezelfde ervaring, formuleert het iets anders:
“…zesendertig jaar geleden sneed ze me uit haar leven, pleegde abortus op me, aborteerde me echt, weliswaar met een minzame vertraging van drieënhalf jaar, want ik was er al, de arme Gili was al geboren, schattig hoor, maar zij ging, liet het kind uit zich weghalen”(p.100)
Op de negentigste verjaardag van Vera komt iedereen samen, ook Nina, die nu bij de poolcirkel woont. Daar vertelt ze dat bij haar Alzheimer is ontdekt en dat ze bang is in de volledige mist te verdwijnen. Zij wil het verhaal van Vera filmen, maar dan ook vragen stellen over dingen die zijzelf wil weten van Vera. Zij wil dat iedereen haar toekomstige persoon aanspreekt. Ze moeten zich tot Nina richten. Nina stelt voor naar Goli Otok te gaan. Rafi en Gili worden ook gevraagd. Gili gaat mee op voorwaarde dat zij bij de montage de film mag bepalen. (p.89)
Het verhaal kantelt m.o.m. naar een filmscenario. Gili wil niet alleen de reacties binnen het beeld vastleggen maar ook wat zich erbuiten manifesteert. Zij schrijft haar bevindingen op. Interview-achtige vragen resulteren in scherpe dialogen en oplopende spanningen. Steeds lees je innerlijke overwegingen, ga ik dit wel vertellen, zal ik zwijgen…
Er zijn veel overlappingen in het leven van deze drie vrouwen. Vera heeft ‘de hel’ mee gemaakt in Goli Otok, Nina heeft zich weten te handhaven tussen de straatbendes, terwijl ze bij oom en tante niet welkom was! Gili is er zeker van dit trauma niet te willen doorgeven. Ze wil géén kinderen! Niet nog een generatie die met dit trauma moet weten te dealen..
Konden jullie niet vrij komen? Vroeg Nina. Had je geen advocaat, was er een proces? Had je niet kunnen vragen of ik mee mocht? Nee, zei Vera
(Nina: p.306) Ik wist het, ik wist het, ze heeft voor haar Liefde gekozen, voor haar Milos̆!
Nina: MIJ heb je gegeven om papa niet te verraden!!
Natuurlijk ook zichzelf heeft ze gegeven, 3 jaar dwangarbeid en folteringen… maar mij, míj heeft ze opgeofferd…
Nina was bij oom en tante ongewenst. Ze sloot zich aan bij een Servische jeugdbende.
Voor de camera lijkt het zich uitspreken gemakkelijker (?) … confronterend…. brengt het begrip? De scenes, opnames zijn rauw en onthutsend om te lezen!
Toch word je op een of andere manier wel getriggerd om door te gaan, door te lezen. Door te gaan in het actuele leven van de vrouwen, door te gaan in de flash-backs van het meedogenloze kampleven van Vera…
Je wilt door om te ontdekken dat er hopelijk een catharsis komt na deze therapeutische gesprekken, die ook nog deels in het voormalige kamp plaatsvinden! Je hoopt te kunnen lezen dat deze drie generatie vrouwen zich weer met elkaar kunnen verzoenen.
Een indringende, scherp analyserende roman over trauma’s die generaties lang doorwerken en jaren en jaren nodig hebben om te worden verwerkt.
2
Reageer op deze recensie
