Te lichte en niet vernieuwende YA-roman

Als we de YA-romans van tegenwoordig mogen geloven kun je maar beter geen stiefouder worden. Jongeren hebben per definitie een hekel aan de ‘bonusvader’ of ‘bonusmoeder’ en geven ze geregeld geen kans. Dezelfde film draait in Mus van Kristof Desmet. De bijna 180 pagina’s tellende Young Adult-roman beschrijft het verhaal van Merel; het meisje dat koste wat het kost de nieuwe vlam van haar moeder buiten de deur wil houden.    

Het verhaal van Desmet begint met een fragment waarin Merel – Mus – door haar moeder achtergelaten wordt bij sociaal-verpleegkundige Frauke. Ze zal de komende tijd in een opvang verblijven, een vorm van time-out: ‘Ja, ze was slecht. En ja, ze was een gestoord kreng. Een ongeëvenaard serpent.’ Al snel krijgt Mus de opdracht haar verhaal op te schrijven.    

Dat is het moment dat de lezer mee terugkeert naar een periode eerder in de tijd; de periode geschapen uit overbekende verhaalelementen. Mus woont samen met haar broertje Brix en haar moeder. Haar vader heeft haar moeder bedrogen met een ander en is vervolgens vertrokken om met zijn nieuwe vlam samen te gaan wonen. De ramp, en daarmee ook de opeenstapeling van clichés in de roman, wordt groter wanneer blijkt dat de moeder van Mus zich anders gaat gedragen. Al snel komt Mus erachter dat moeders een nieuwe relatie heeft. Alsof dat probleem nog niet groot genoeg blijkt, is de nieuwe vlam een bekende van Mus: de meest verschrikkelijke leraar op Mus’ school en tevens de collega van haar moeder; Lux. Mus besluit er geen gras over te laten groeien. Ze zet alles op alles om de verschrikkelijke vlam te laten verdwijnen.    

Helaas kan Mus niet overtuigen. Dat komt ten eerste door de gekozen tijd van waaruit Desmet zijn personages laat vertellen. Door de verleden tijd te gebruiken, plaatst hij het verhaal ver van de lezer. Hij schept een onnatuurlijke afstand die juist bij dít verhaal zo klein mogelijk zou moeten zijn. Ook de beschreven verhaallijn gooit roet in het eten. Enige spanning die opgelaaid wordt door de vraag wat Mus in het verleden heeft gedaan waardoor ze een ‘time-out’ kreeg, krijgt niet de kans te floreren. De oorzaak hiervoor ligt in het overmatig inzetten van het welbekende verhaal over mislukte ouderrelaties, boze stiefouders en ontevreden kinderen.    

Dat Mus geen grenzen lijkt te kennen als het gaat om het beschermen van haar ‘lege’ huis, is een boeiend gegeven. Als lezer hoop je dat ze op een of andere manier los zal gaan en alles uit de kast zal halen. Helaas komt dit pas tegen het slot echt aan bod. Tot die tijd vervalt de dame in het uitvoeren van kinderachtige of voor de hand liggende acties. Wel lijkt ze psychisch steeds verder af te zakken. Ook dat gegeven is op zichzelf interessant. Helaas blijft diepgang hierin achterwege. Desmet haalt zoveel verschillende elementen aan, zoals weglopen, zelfmoordgedachten en paniekgevoelens, dat een overkill ontstaat, waarbij de diepere basis mist. Als lezer krijg je niet het gevoel écht te begrijpen wat er bij Mus speelt. Het gevolg is dat je haar moeizaam kunt volgen en bij vlagen haar gedrag beoordeelt als ‘kinderachtig’ of ‘overtrokken’. Haar verhaal stuit op onbegrip. Haar psyche is moeilijk te doorgronden, waardoor een gevoel van antipathie ontstaat.    

Ook als het gaat om de verhaalstijl valt Mus enigszins tegen. Flauwe, ietwat simpele humor sijpelt door het verhaal, ‘‘Meneer, ik voel me niet goed, kan ik even naar het toilet?’ Dat klopte natuurlijk niet. Mus wilde vurig naar wat ander gezeik gaan luisteren. Letterlijk dan’, en soms ongeloofwaardige dialogen zorgen ervoor dat je als lezer vraagtekens plaatst bij hetgeen gebeurt: ‘‘We gaan gewoon door, Merel. Met of zonder jouw goedkeuring.’ Nu was het zijn beurt. ‘Je mag me noemen wat je wilt. Je zult niet tussen ons komen, meisje, daar ben je nog te groen voor achter je oren.’’    

De kernvraag ‘heiligt het doel alle middelen’heeft in de roman zeker zijn plaats heeft gekregen, maar trekt te weinig aandacht. Een goede, diepgaande uitwerking – een uitwerking die recht doet aan de Young Adult – mist. Mus lijkt een schot, maar mist de roos.