De magie van Unter den Linden, Berlijn - 1936

Dit is zo’n zeldzaam stuk mooi proza. Traag, langzaam, hoofdstuk voor hoofdstuk, smelt de magie van het verhaal als een smakelijke bonbon in je mond. Verwacht geen mierzoete feelgood, dat deed ik wel, omdat het over een bonbonwinkel in 1936 zou gaan, een bedrijf dat nog steeds volop bonbons produceert, maar niet meer op deze historisch gezien beladen plek. De bonbonwinkel is wel de spil in het verhaal in de tijd van opkomend Nazisme, en de Olympische Spelen. De hoofdrol reserveerde Anne Stern voor de ondertussen beroemd geworden allee in Berlijn, Unter den Linden, een plek vol van de geesten uit het verleden trouw vergezeld aan weerszijden door de vaste bewoners en getuigen, de Lindebomen. Anne Stern is een historica die tevens weet hoe deze tijdsgeest in een verhaal te vangen.

“Komt tijd, komt raad.”

Het perspectief verleent Anne Stern voornamelijk per hoofdstuk aan onontbeerlijke bijrollen als ‘drie dagen in augustus’, de lindebomen aan weerszijden van de weg, Elfie - de bedrijfsleider van de bonbonzaak, Madame le Conte, Franz de verhalenverkoper en Issie. De hoofdrol blijft gereserveerd voor de lange lindelaan. Samen levert het een bijzonder schilderachtige setting op, en als zodanig is het ook geschreven. Een groot stilistisch pluspunt voor de originaliteit van deze schrijfster.

Achter het klein vertelde verhaal zitten prachtig prozaïsch en filosofische ideeën waar je wijd open voor moet staan om ze ten volste te kunnen genieten. Om je in de juiste stemming te brengen krijg je van Anna Stern op diverse plekken de smaak van verschillende soorten bonbons voorgeschoteld die je letterlijk met je fantasie kunt proeven. Daar laat historica Anne Stern het niet bij. Ze opent álle zintuigen van de lezer, waardoor je, als je af en toe met gesloten ogen het een en ander savoureert, in een wonderbaarlijke herinnering terechtkomt die er ooit was. Als je je ogen opent en af en toe wat googelt zie je door deze onderlaag heen wat er nog wel bestaat in het Unter den Linden van het hedendaagse Berlijn.

Misschien was naast het hele verhaal wel het mooist dat Anna Stern de kleine ‘man’ uitlichtte in de schaduw van de grote huiveringwekkende geschiedenis als de opkomst van Hitler en de Olympische Spelen, indringend zichtbaar gemaakt in het straatbeeld. Wij weten in het heden wat ze toen nog niet wisten. Als je iets aan wijze lessen wil trekken over de grote gevolgen van machtspolitiek op het dagelijks reilen en zeilen van burgers, dan is dit het meest ontspannen boek daartoe.