Afghanistan van 1996 tot 2001, een afschuwelijk actueel verhaal

Op zoek naar iets te lezen voor onze lange vlucht naar huis, kocht ik in 2009 op het vliegveld van Tokio een boek met de titel ‘My forbidden face’. Ik kon toen nog niet weten dat datzelfde boek nu helaas wel heel actueel is geworden. Het is geschreven door Latifa, een jonge Afghaanse vrouw. Zij beschrijft daarin haar geschiedenis en die van haar familie, van 1996 tot 2001 in Kabul. Inmiddels weten we allemaal dat wat toen gebeurde, zich nu herhaalt. De Taliban namen de macht over en daarmee was het leven voor de Afghanen en met name voor het vrouwelijke deel van dat volk, 180 graden gedraaid.
De moeder van Latifa is gynaecoloog, ze werkt in het ziekenhuis en vader heeft een bedrijf. Nadat de Taliban zijn intrede heeft gedaan, mag moeder de deur niet meer uit en vaders bedrijf brandt af. Dat laatste waarschijnlijk niet per ongeluk. De oudere zus van Latifa is getrouwd en het huis al uit, net als de oudste broer. Latifa is achttien en zal juist toelatingsexamen gaan doen op de school voor journalistiek. Dat gaat niet door en zus Soraya, die tot dan stewardess was bij de Afghaanse luchtvaartmaatschappij mag ook niet meer terugkomen. Kortom, alle vrouwen worden geacht thuis te blijven. Als ze al de straat op mogen, is dat met een Mahram, een broer of ander mannelijk familielid en uiteraard volledig bedekt door een boerka.
Het leven wordt gruwelijk. Drie vrouwen die witte schoenen dragen onder hun boerka bijvoorbeeld, worden zwaar gewond bij Latifa’s moeder gebracht omdat wit de kleur van de Taliban is en de vrouwen hen daarmee zouden hebben willen ‘vertrappen’. De moeder van Latifa wordt letterlijk ziek van de situatie, al doet ze nog wel haar best om thuis, in het geheim, praktijk uit te oefenen. Latifa weigert de straat op te gaan. Alles valt om haar weg, het is om het koud van te krijgen.
De vertaling in het Nederlands heet ‘Gestolen gezicht’ wat mij bevreemdde. Tot ik ontdekte dat Latifa het boek oorspronkelijk in het Frans geschreven heeft en dan ook ‘Visage volé’ heet, hetgeen letterlijk gestolen gezicht betekent. Bijzonder is ook dat op de Nederlandse editie de vrouw op de voorpagina een gele boerka draagt en die op de Engelse en blauwe. Latifa vertelt overigens dat geel de kleur is voor niet-moslims. Joodse en Hindoestaanse vrouwen dienen een gele boerka te dragen.
Het boek is heel toegankelijk geschreven, geen lange zinnen en gewone taal. De vertaling van Théo Buckinx is uitstekend. Het is geen roman, maar een puur verslag van wat haar en haar familie overkwam. In dat opzicht enigszins vergelijkbaar met hoe Marga Minco ooit haar ‘Bittere kruid’ schreef. Niets mooier gemaakt, of spannender. Dat maakt het alleen nog maar indrukwekkender.
Het boek is niet gemakkelijk te krijgen, althans niet nieuw. Tweedehands, bijvoorbeeld bij Boekwinkeltjes.nl, lukt het vast nog wel.
De toegankelijkheid van dit boek maakt het ook zeker geschikt voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs.
Miriam Vaz Dias