Over Mailer, Shaw en Tolstoi

Helaas. Verder dan een goede honderd pagina’s ben ik niet gekomen in dit ruim 700 bladzijden tellende boek, dat bekend staat als een WOII-klassieker en in 1948 de debuutroman was van de toen 25-jarige Norman Mailer. De belevenissen van een divisie Amerikaanse militairen op het fictieve eilandje Anopopei in de Pacific, dat ze moeten veroveren op de Japanners, konden mij echter helemaal niet boeien.

Dit in tegenstelling tot die andere oorlogsroman ‘De jonge leeuwen’ van Irwin Shaw (zie mijn recensie) die ongeveer gelijktijdig uitkwam. Beide schrijvers vertonen overigens een aantal overeenkomsten. Zo zijn ze allebei joods en beiden dienden in het Amerikaanse leger tijdens de WO2. Mailer in Azië, Shaw in Afrika en Europa. Beiden maken in hun boeken ook stevig gewag van het antisemitisme binnen alle rangen van dat leger.

Maar daarmee houden de overeenkomsten wel zo’n beetje op. Shaw begon als schrijver van toneelstukken en filmscenario’s en heeft een hele levendige verteltrant die hij doorzet in zijn latere romans.
Mailer kent daarentegen een journalistieke achtergrond. Eind jaren ‘60 werd Mailer samen met auteurs als Tom Wolfe en Truman Capote een van de voormannen van de New Journalism, een stroming binnen de journalistiek waarin non-fictie artikelen werden geschreven alsof het een roman betrof.

In Helden zonder glorie psychologiseert Mailer er lustig op los en laat een flinke stoet soldaten van allerlei rangen en standen de revue passeren, een doorsnee van de Amerikaanse samenleving. Heel veel onderlinge gesprekken en ruzietjes en eigenlijk heel weinig oorlogsgeweld. En het zeurt maar door, pagina's lang.

Zoals al vermeld komt daarbij veel antisemitisme voorbij, maar ook vrouwenhaat. Norman Mailer werd dan ook weleens beticht van misogynie. Zo zou hij volgens feministische critici relatief veel seksueel geweld in zijn werk hebben opgevoerd, waarbij veelal wordt verwezen naar een incident uit 1960, toen hij in benevelde staat zijn tweede vrouw, Adele Morales, op een feestje met een mes neerstak.

De schrijver Anton van Duinkerken, die overigens geschokt was door Mailers ruwe taalgebruik, signaleerde in een recensie uit 1950 in het vroegere katholieke dagblad De Tijd dat Mailer sterk beïnvloed was door het vroege werk van de Russische schrijver Tolstoi. Zijn collega Simon Vestdijk vond zelfs dat Helden zonder glorie zelfs een betere roman over de oorlog was dan Tolstoi’s latere meesterwerk ‘Oorlog en vrede’.

Het zal duidelijk zijn dat ik het daar pertinent mee oneens ben. Wil je echt een goed boek over de zinloosheid van oorlog en de belevenissen van gewone soldaten lezen, probeer dan eens ‘Matterhorn’ van Karl Marlantes, dat speelt in Vietnam.