Philip Marlowe in het Noorse Bergen

Tussen Varg Veum en Nederland bestaat een soort van knipperlichtrelatie. De Noorse privédetective figureert nu al in 21 boeken van schrijver Gunnar Staalesen, maar lang niet alles is vertaald. Meerdere uitgevers hebben vanaf de jaren tachtig gepoogd de Philip Marlowe uit het Noorse Bergen bij de Nederlandse lezers te introduceren, echt stevige voet aan wal kreeg-ie helaas nooit. Gelukkig is er nu uitgeverij Marmer die de boeken van Staalesen weer een kans geeft. In sneltreinvaart zijn vier nieuwe boeken en één oud werkstuk (De vrouw in de koelkast) in de schappen van de Nederlandse boekwinkel geplaatst, en minstens één lezer (namelijk ondergetekende) is daar erg blij mee.  

Buiten zijn de honden is de laatste aanwinst in de boekenkast en het is een vervolg op Laat de kinderen tot mij komen, dat eerder dit jaar verscheen. In dat boek werd Veum, samen met nog een aantal mannen, beschuldigd van kindermisbruik. Dat was even schrikken, maar onze Noorse held bleek natuurlijk onschuldig. Dat gold niet voor de andere verdachten, van wie er in Buiten zijn de honden een aantal onder verdachte omstandigheden sterft. Veum vermoedt dat er sprake is van een wraakactie en gaat op onderzoek uit, zonder dat hij daartoe een opdrachtgever heeft. 

Staalesen (1947), die samen met schrijvers als Sjowall & Wahlöö een van de aartsvaders van het Nordic-Noir-genre genoemd mag worden, is een ware navolger van Raymond Chandler. Veum is net als Philip Marlowe een privédetective die het vooral van zijn ‘voetenwerk’ moet hebben, hij is veel op straat te vinden, op jacht naar onrecht. Hij blijft mensen thuis lastigvallen, de plaatselijke politiemensen zijn niet bepaald zijn vrienden te noemen en af en toe krijgt hij natuurlijk een klap. Het zal niet verbazen dat hij ‘een eenzame, cynische figuur met een drankprobleem en een ongemakkelijk privéleven’ is. Ondertussen komen we als lezer veel te weten over het Noorse Bergen en omstreken. Een beter reisgids voor de streek kun je je niet wensen.  

Je kunt natuurlijk zeggen, dat past allemaal wel erg in de clichés van het genre, en dat is ook zo, maar Staalesen bezit nu eenmaal een fraaie penvoering. De auteur is geen man van grote acties, van liters bloed en stevige kogelregens, hij zoekt het vooral in de nuance. Varg Veum, de boeken vormden ook de basis voor een heerlijke televisieserie, is een man van vlees en bloed, een man vol twijfels.  

Hij scharrelt als Marlowe door de natte straten van Bergen:  

‘Vanaf dit punt leek alles harmonieus en vreedzaam, met uitzondering van de verkeerswegen waar de auto’s als nijdige wespen rondzoemden. Maar uit bittere ervaring wist ik dat achter de façades alles anders kon zijn. Achter de voordeur konden de meest onbegrijpelijke misdrijven plaatsvinden en als je je daar als onderzoeker mee ging bemoeien, kon de verwarring toeslaan en had het ook gevolgen voor de manier waarop je naar je medemensen keek.’  

Enfin. Het is een lovenswaardig initiatief van uitgeverij Marmer om de recente boeken van Staalesen weer uit te geven. Jammer blijft het natuurlijk wel dat een groot deel van de serie - zeg maar de Veum-boeken die tussen 1993 en 2012 in het Scandinavische land verschenen - voor de Nederlandse liefhebber onbereikbaar blijven. Je zou er haast een cursus Noors voor gaan volgen.