Hoed af voor grootmeester Le Carré

Wat moet hij een plezier bij het schrijven van zijn nieuwste boek hebben gehad, de 88-jarige John Le Carré. Lang leek het erop dat de Britse schrijver, groot geworden met Smiley, ‘De Muur’, KGB en de diverse Britse geheime diensten, een aantal jaren terug zijn schrijfmachine definitief naar zolder had gebracht. Er waren zelfs al biografieën, al dan niet geautoriseerd, verschenen. Het leek mooi geweest. David Cornwell, zijn echte naam, liet af en toe nog wel van zich horen met een kritisch opiniërend stuk in een krant of weekblad, échte boeken hoefden we van hem niet meer te verwachten.
Maar toen was daar plotseling, twee jaar terug, Een erfenis van spionnen. Fijn boek, waarin een oud-agent op zoek gaat naar niemand minder dan George Smiley. Een mooie afsluiting van de carrière dacht ik toen nog, maar niets bleek minder waar. Want nu is er dan Agent running in the field, dat in het Nederlands vertaald werd als spion buiten dienst - dat woordje spion moest er van de Nederlandse uitgever blijkbaar in.
Het is een geheel nieuw boek, hier worden geen rafelrandjes van oude verhalen afgehecht en het is bovendien donders actueel. De 88-jarige auteur - waarom wordt hij eigenlijk nooit genoemd als kandidaat voor een Nobelprijs? - werd, zo vertelde hij in interviews ‘depressief’ van de toestand waarin zijn land verkeert. Hij haalt in Spion buiten dienst zijn gram, hij haalt flink uit naar Brexiteers en populisme.
Bovendien krijgt ene Donald Trump menig sneer uit de pan. Maar het nieuwe boek is geen politiek pamflet, het is gewoonweg weer een fantastische spionagethriller - het is zijn 25ste. Nat, spion met veel Oost-Europese ervaring, is als eind veertiger een beetje op een zijspoor geraakt. Na een laatste buitenlandse post in een van de Baltische staten, mag hij nu in Londen leiding gaan geven aan een onbeduidende onderafdeling van de Bitse inlichtingendienst, kortweg The Haven genoemd. Hij moet nog wel de activiteiten van de Russen in de gaten houden, maar veel stelt het allemaal niet voor.
Nat is daarnaast een fervent badmintonspeler, bij zijn exclusieve club is hij zelfs de beste van het stel. Als hij wordt uitgedaagd door een jonge Indiaas-Britse advocaat, vermoed je al snel dat dit de aanloop zal zijn naar een ‘groter’ verhaal, en dat klopt ook. Deze Ed blijkt in de nazit, na de potjes badminton, aan de bar een groot criticus van de Brexit (‘een clusterfuck’) en het groeiend populisme in de wereld. De Amerikaanse president Trump brengt hij zelfs in verband met de ‘systematische ongebreidelde nazificatie van de Verenigde Staten’. Oeps, horen we daar John Le Carré zelf?
Is het begin van het boek vooral een heerlijke zedenschets van de huidige Britse maatschappij, gezien door de ogen van een messcherp waarnemer, met fantastische bijrollen voor bijvoorbeeld de vrouw van Nat, ene Prue, een burgerrecht-advocate, allengs wordt Spion buiten dienst een echte thriller.
Natuurlijk duiken ook de Russen op, ditmaal in het Tsjechische Carlsbad, en is er voor onze Nat een grotere rol dan je in het begin van het boek vermoedde. Het einde is verrassend - hadden we iets anders verwacht bij Le Carré? Wij maken opnieuw een diepe buiging voor de grootmeester.