Wat kan een mens weten?

De ondertitel van ‘De egel en de vos’ zegt precies waar het essay van Isaiah Berlin over gaat: Tolstoj’s geschiedfilosofie. Was Tolstoj iemand die over alles wilde weten, of wist hij één groot iets. Het is een boeiende kennistheoretische vraag, of er een theorie van alles is of dat we steeds meer weten over wat we nooit in zijn geheel zullen kennen. Berlin onderzoekt de geschiedfilosofie van Tolstoj aan de hand van Oorlog en vrede. Het opstel brengt een reeks interessante waarnemingen van de denkwijze van Tolstoj, zoals “Alwetendheid is in beginsel voor empirische wezens mogelijk, maar in de praktijk natuurlijk onhaalbaar. (….) het is beter te beseffen dat we de gebeurtenissen begrijpen zoals we ze nu eenmaal kennen. “ (p. 60) En: “.. al onze kennis is noodzakelijkerwijs empirisch – er bestaat geen andere kennis – alleen zal die kennis nooit leiden tot een werkelijk begrip, maar slechts tot een verzameling kunstmatig geabstraheerde brokjes.” (p. 117). Berlin draagt de hypothese aan, dat Tolstoj een vos was, maar geloofde een egel te zijn.