Lezersrecensie
Haarscherpe doch barmhartige analyse van misbruik
Je moet het maar doen, over misbruik schrijven in een autobiografisch verhaal zonder je te verliezen in woede of non-stop te fulmineren. Aisha Dutrieux speelt het klaar. In Wat wij verzwijgen zet ze op een uiterst beheerste, weloverwogen, genuanceerde en terughoudende manier het verhaal neer van een vrouw die na de dood van haar suikeroom zijn troosteloze en vieze appartement bezoekt. Terwijl ze kamer na kamer leeghaalt en poetst, praat ze onafgebroken tegen haar overleden oom over het misbruik dat de familie verscheurde. Ze vertelt hem hoe zijn verraad haar nog steeds achtervolgt en beïnvloedt. Ze praat over het Indische zwijgen waardoor haar gezin geïsoleerd raakte van de rest van de familie nadat zij alles opbiechtte.
Het boek wisselt af tussen gecursiveerde hoofdstukken in het verleden en hoofdstukken in het heden. In de hoofdstukken in het verleden neemt de vrouw afstand van de gebeurtenissen door in de derde persoon te schrijven over zichzelf en de oom, want dat is ‘de enige manier waarop ik het schrijven kan.’ De hoofdstukken in het heden zijn in de ik-vorm geschreven.
De auteur werkt haar twee hoofdpersonages zeer sterk uit. De andere personen in gezin en familie worden slechts vluchtig beschreven. Het is duidelijk dat dit een verhaal is waarin het om het meisje en haar oom draait en dat er vooral daarover nagedacht moet worden. De hoofdfiguur komt goed naar voren zowel in het nu als via de vele flashbacks waarbij we haar reeds als klein meisje leren kennen. Ook de suikeroom wordt zeer minutieus beschreven. We leren hem kennen als iemand die complex en gelaagd was. Naast het manipulatieve en het misbruikende aspect komt ook een gevoelig man naar voren die luisterde, aandacht en zorg had voor planten en dieren en vele interesses had.
Doorheen het boek vinden we indrukwekkende zinnen: ‘ik wil niet dat je aan me dacht, mij nog altijd claimde, toch voel ik teleurstelling wanneer ik mijn bestaan niet erkend zie in jouw huis, in jouw leven.’ Of mooie taal: ‘Als zij blijft zitten, blijft doen alsof ze hem niet ziet -wat niemand zal geloven want hij is inmiddels een reus en zijn arm de wuivende tak van een immense eik, zijn vingers dik en klauwachtig - als zij blijft doen alsof zullen ze misschien vragen waarom. En wat moet ze dan zeggen?’ of mooie woorden zoals ‘waterkoud en winterdonker’ of ‘het bekende landschap van bijna-thuis’. Af en toe komen ook heel knappe beelden voorbij:
‘Het waren slechts de golven die jij, of althans de herinnering aan jou, veroorzaakte in mij. (…) de golven nemen af, trekken zich terug. Ze maken zich op voor een nieuw getij.’
De schrijfster drukt de lezer er met de neus op hoe complex alles ligt bij familiaal misbruik. Ze beseft dat niemand zal begrijpen dat ze ondanks alles om haar oom rouwt en hem al vijfentwintig jaar mist. Ze beschrijft hoe de gevolgen van het verleden doorwerken in het heden en in haar andere relaties. Hoe het verleden leidde tot foute partnerkeuzes, en zelfs tot een regelmatig bevriezen in wat normale situaties zouden moeten zijn binnen het liefdesleven met haar partner. Tot de uitdijende gevolgen behoren ook het verlies van de Indische identiteit:
‘Wij (…)waren vanaf onze geboorte ingebed geweest in een Indische familie, en zo plotseling als jullie het thuisland hadden moeten verlaten, even zo plotseling raakten wij, de generatie erna, losgescheurd van alles wat Indisch was, Indisch rook, Indisch smaakte.’
Ook de redenen waarom Indo’s zwijgen en zich aanpassen, worden geanalyseerd. Het waarom een oma levenslang geen contact meer had met haar kleindochter, die toch het slachtoffer was, wordt zo iets minder onbegrijpelijk, hoewel het voor een westerse lezer zeer moeilijk te bevatten blijft.
Dutrieux schrijft vlot en verzorgd. Ook de eindredactie is zeer goed gedaan en vrijwel foutloos. Een mooie harde kaft en prachtige schutsbladen maken het boek echt af.
De vele inzichten die dit boek aanreikt, maken het een boek dat blijft nazinderen en de lezer nog een tijd tot reflectie zal dwingen. Voor wie de vorige twee boeken van Aisha Dutrieux (Het leven noemen en Wees niet bang) gemist heeft, nodigt deze leeservaring alleszins uit om dit alsnog recht te zetten.
Het boek wisselt af tussen gecursiveerde hoofdstukken in het verleden en hoofdstukken in het heden. In de hoofdstukken in het verleden neemt de vrouw afstand van de gebeurtenissen door in de derde persoon te schrijven over zichzelf en de oom, want dat is ‘de enige manier waarop ik het schrijven kan.’ De hoofdstukken in het heden zijn in de ik-vorm geschreven.
De auteur werkt haar twee hoofdpersonages zeer sterk uit. De andere personen in gezin en familie worden slechts vluchtig beschreven. Het is duidelijk dat dit een verhaal is waarin het om het meisje en haar oom draait en dat er vooral daarover nagedacht moet worden. De hoofdfiguur komt goed naar voren zowel in het nu als via de vele flashbacks waarbij we haar reeds als klein meisje leren kennen. Ook de suikeroom wordt zeer minutieus beschreven. We leren hem kennen als iemand die complex en gelaagd was. Naast het manipulatieve en het misbruikende aspect komt ook een gevoelig man naar voren die luisterde, aandacht en zorg had voor planten en dieren en vele interesses had.
Doorheen het boek vinden we indrukwekkende zinnen: ‘ik wil niet dat je aan me dacht, mij nog altijd claimde, toch voel ik teleurstelling wanneer ik mijn bestaan niet erkend zie in jouw huis, in jouw leven.’ Of mooie taal: ‘Als zij blijft zitten, blijft doen alsof ze hem niet ziet -wat niemand zal geloven want hij is inmiddels een reus en zijn arm de wuivende tak van een immense eik, zijn vingers dik en klauwachtig - als zij blijft doen alsof zullen ze misschien vragen waarom. En wat moet ze dan zeggen?’ of mooie woorden zoals ‘waterkoud en winterdonker’ of ‘het bekende landschap van bijna-thuis’. Af en toe komen ook heel knappe beelden voorbij:
‘Het waren slechts de golven die jij, of althans de herinnering aan jou, veroorzaakte in mij. (…) de golven nemen af, trekken zich terug. Ze maken zich op voor een nieuw getij.’
De schrijfster drukt de lezer er met de neus op hoe complex alles ligt bij familiaal misbruik. Ze beseft dat niemand zal begrijpen dat ze ondanks alles om haar oom rouwt en hem al vijfentwintig jaar mist. Ze beschrijft hoe de gevolgen van het verleden doorwerken in het heden en in haar andere relaties. Hoe het verleden leidde tot foute partnerkeuzes, en zelfs tot een regelmatig bevriezen in wat normale situaties zouden moeten zijn binnen het liefdesleven met haar partner. Tot de uitdijende gevolgen behoren ook het verlies van de Indische identiteit:
‘Wij (…)waren vanaf onze geboorte ingebed geweest in een Indische familie, en zo plotseling als jullie het thuisland hadden moeten verlaten, even zo plotseling raakten wij, de generatie erna, losgescheurd van alles wat Indisch was, Indisch rook, Indisch smaakte.’
Ook de redenen waarom Indo’s zwijgen en zich aanpassen, worden geanalyseerd. Het waarom een oma levenslang geen contact meer had met haar kleindochter, die toch het slachtoffer was, wordt zo iets minder onbegrijpelijk, hoewel het voor een westerse lezer zeer moeilijk te bevatten blijft.
Dutrieux schrijft vlot en verzorgd. Ook de eindredactie is zeer goed gedaan en vrijwel foutloos. Een mooie harde kaft en prachtige schutsbladen maken het boek echt af.
De vele inzichten die dit boek aanreikt, maken het een boek dat blijft nazinderen en de lezer nog een tijd tot reflectie zal dwingen. Voor wie de vorige twee boeken van Aisha Dutrieux (Het leven noemen en Wees niet bang) gemist heeft, nodigt deze leeservaring alleszins uit om dit alsnog recht te zetten.
5
Reageer op deze recensie
