Waard om gelezen te worden

Elwood Curtis is een heel nette zwarte jongen die duidelijk van zijn oma geleerd heeft zich niet in de problemen te begeven. Hij werkt, doet het goed op school en houdt zich gedeisd, tot het lot zich tegen hem keert. Op weg naar de Hogeschool om extra lessen te volgen stapt hij in een auto die gestolen blijkt te zijn. De rechter besluit hem naar de Tuchtschool Nickel te sturen om hem te leren zich te gedragen. Dit alles speelt zich af in de jaren zestig, een tijd waarin Martin Luther King inspireert tot demonstraties en de rassenscheidingswetten in Florida nog altijd hoogtij vieren. Op Nickel blijkt dat niet anders te zijn, de witte en zwarte jongens worden slecht behandeld, maar de zwarten net een tikje meer. Vriendschap tussen deze twee kampen is er dan ook niet, maar Elwood wordt op sleeptouw genomen door zijn maatje Turner waardoor het leven net wat makkelijker wordt.

Whitehead beschrijft in dit boek de verschrikkingen van nog niet zo heel lang geleden die ook nog geïnspireerd zijn op de werkelijkheid. In 2014 kwam naar buiten dat er bij zo’n tuchtschool in Florida naast de ‘gewone’ begraafplaats een geheime begraafplaats was. Jongens die daar begraven werden stonden te boek als ‘weggelopen’. Op basis van getuigenverslagen heeft Whitehead deze wereld op papier gezet in een roman.

Het is een ongemakkelijke waarheid waarin we zien hoe racisme, discriminatie en onwetendheid samen de basis vormen voor een gesegregeerde maatschappij, waarvan we parallellen in onze huidige (Europese) samenlevingen terugzien. Het schokkendst voor mij, waren niet de afranselingen, maar de manier waarop stelselmatig de spirit van deze jongens wordt gebroken en er voor wordt gezorgd dat ze niet meer nadenken en zeker niet beter terechtkomen in de maatschappij als ze worden vrij gelaten.

Minstens zo belangrijk als het verhaal is de prachtige vertelstijl van Whitehead. In heel eenvoudige zinnen en zonder poeha beschrijft hij de wereld van deze jonge zwarte mannen en hoe het daarna met hun is afgelopen, drank, drugs, het leger, lage baantjes en soms wat succes. Met een prachtig einde waarmee het verhaal rond komt, zonder sentimenteel te worden. Eén ding blijft overduidelijk, zelfs als de jongen weg is uit Nickel, Nickel blijft in de jongen zitten.