Een opera over ingehouden emoties

Dit is een boek over babyboomers, dus mensen geboren in de jaren na de Tweede Wereldoorlog. Roxana Robinson is uit 1946 en is opgegroeid met de volgende leefregels: ‘emotions were to be strictly controlled, pain was not to be acknowledged, and the rules of decorum were to be obeyed’. (citaat van wikipedia bij het lemma over Robinson). De hoofdpersonen van ‘gaan’, Sarah en Warren, passen precies in dit plaatje, evenals het verhaal dat zich tussen hen ontrolt. Het boek is doordrenkt van deze ‘puriteinse’ waarden, zoals het in het boek heet. Dat ik er niet speciaal affiniteit mee heb, maakt het een bij vlagen beklemmende leeservaring voor mij.
Waarschijnlijk is dit verhaal juist verzet tegen dat strakke harnas van waarden en het leed dat het veroorzaakt. Zoals Warren het formuleert: ‘Het is een goed model als je een wereldrijk wil stichten. Maar misschien niet zo goed als je een gezin hebt.’ (p44)

Het verhaal: twee mensen hebben als ze begin twintig zijn een relatie, maar het gaat uit. Door die puriteinse waarden van nooit je angst of kwetsbaarheid laten zien. Bijna veertig jaar later, als ze zestig zijn, ontmoeten ze elkaar toevallig weer, bij de opera. Sarah is gescheiden en haar ex-man is inmiddels overleden, Warren is getrouwd. Beide hebben (volwassen) kinderen, zij een dochter en een zoon, hij een dochter. De vonk slaat weer over en ze bouwen samen aan een nieuwe versie van hun relatie. Maar, zoals in de opera, ‘de personages worden gedreven door een diepe passie en dan volgt er een crisis en dan eist de eer de dood. ‘ (p 401)

Het stuk van het boek waar ik het meest over te spreken ben, was het deel dat, om in opera-termen te blijven, ‘de crisis’ beschrijft die zich tussen passie en eer bevindt. Hier volgen stukken vanuit het perspectief van Sarah en het perspectief van Warren elkaar relatief snel op. Het is gewoon regelrecht spannend wat er allemaal gebeurt.

Tussen mij en dit boek gaat het echter fout op verschillende punten. De hele setting van het verhaal komt een beetje ouderwets, haast tuttig over. Het verhaal ademt klassieke rolpatronen, mannen die kostwinnen en vinden dat ze dat horen te doen, met echtgenotes die het huishouden bestieren en zorgen dat de pot op tafel staat. Grote sterke, deurenopenhoudende mannen, die hun beschermende armen om kleine vrouwen heen slaan.
Dit patroon is (logischerwijze) sterker bij de generatie van Sarah en Warren dan bij hun kinderen. Bij de kinderen werken de vrouwen allemaal, maar ze zijn ook chef huishouden & kinderen. Robinson legt haar personages duidelijk wel ideeën over feminisme in de mond, maar ik begrijp ze niet en de personages lijken ze zich niet eigen gemaakt te hebben. Er zitten wel degelijk krachtige, zelfstandige vrouwen in het boek, maar die hebben een bepaalde positie in het systeem die bij vrouwen past.

De stijl waarin het boek geschreven is, is niet mijn smaak. Robinson heeft bijvoorbeeld een vrij uitgesproken manier om haar personages te introduceren en beschrijven. Het gaat heel erg over hun uiterlijk, zoals de kleur, textuur en de styling van hun haar. Er zijn veel mensen met ‘vierkante’ gezichten, iemand heeft ‘karamelkleurige krullen’, ‘tarwekleurig’ of ‘teerkleurig’ haar of juist een ‘zijden vacht’ of een ‘elegante paardenstaart’. De vorm van de neus, de kin, de jukbeenderen is relevant en natuurlijk is er iemand met diepliggende blauwe ogen. Er zit iets vreemds in die beschrijvingen, ze lijken heel gedetailleerd en specifiek, maar eigenlijk zijn ze best nietszeggend en soms regelrecht cliché.

Waar ik verder moeite mee heb, is dat er vaak sprake is van mensen die andere mensen ‘bezitten’ en van alles willen bepalen in hun leven. Daar zit een bepaald wereldbeeld achter dat ik niet deel, maar het is ook een kwestie van woordkeus. Zowel Sarah als Warren beschouwen hun kinderen als ‘van hun’. Waar ze misschien nog wel mee wegkomen als ze heel klein zijn, maar niet als die kinderen groter worden en hun eigenheid verder ontwikkelen. Dat realiseren deze ouders zich wel, maar dat is meer een verdrietige constatering waar ze zich krachtig tegen verzetten dan een natuurlijk proces. Je krijgt terug wat je zaait: de kinderen laten omgekeerd de ouders eveneens weinig ruimte om hun eigen pad te volgen. Ruimte ontstaat pas als je je openstelt voor elkaar, op zich een mooie boodschap. Sarah en Warren kiezen hierin een verschillende benadering en komen ergens anders uit in de relatie tot hun kinderen.

Alles bij elkaar, ik heb zeker wat beleefd aan het lezen van dit boek. De thematiek is boeiend. De cover ziet er heel mooi uit en het ligt heel prettig in de hand, dat is zeker ook wat waard. Netto ben ik toch niet overwegend positief. Het verhaal heeft een wat ouderwetse sfeer, de stijl spreekt me niet aan op verschillende punten en eerlijk gezegd vind ik er wel wat veel drama en tragedie in zitten. Er zullen ongetwijfeld mensen zijn die dit anders ervaren en het een prachtig boek vinden.

Dank aan de Club van Echte Lezers voor een exemplaar van dit boek, in ruil voor deze recensie.