Lezersrecensie
Helden staan niet altijd in de spotlight
30 augustus 2023
Bij de naam Schindler denk je vrijwel direct aan de prijswinnende film Schindler's list van Steven Spielberg uit 1994. Oskar Schindler, lid van de nazipartij, redde het leven van 1100 joden uit Polen en Tsjecho-Slowakije van de Holocaust. In de film besteedt men met name veel aandacht aan het moment dat Schindler begon met het aanstellen van Joden in zijn fabriek. Het moment dat hij geconfronteerd werd met het leed van zijn Joodse werknemers kenmerkt zijn moreel kompas. Wat veel mensen niet weten is dat er meer Jodenhelpers waren in Duitsland. Deze Duitse rechtvaardigen hebben, alle risico's in gedachten houdend, vele Joden aan onderdak en voedsel geholpen. Kevin Prenger vertelt het verhaal van zes Duitse Jodenhelpers die voor mij nog onbekend waren maar na het lezen van zijn boek zeker even waardevol bleken als Oskar Schindler.
Kevin Prenger, 1980, is hoofdredacteur artikelen van Tracesofwar.nl, het grootste Nederlandstalige online naslagwerk over de Tweede Wereldoorlog. Daarnaast schreef hij verschillende boeken over minder bekende verhalen uit de Tweede Wereldoorlog zoals onder andere De boodschapper uit de hel en Een rechter in Auschwitz. In 2021 volgde zijn boek Meer dan alleen Auschwitz gevolgd door In de schaduw van Schindler in 2022.
'In de schaduw van Schindler' is opgedeeld in drie delen. Het eerste deel geeft uitleg over de rechtvaardige Duitsers en in dit deel vertelt Kevin hoe de Yas Vashem hier aandeel in heeft. De voorwaarden waaraan iemand moet voldoen om in aanmerking te komen bijvoorbeeld, waardoor er velen zijn die wel Joden hielpen maar niet tot rechtvaardige onder de volkeren benoemd kunnen worden.
In het tweede deel volgen de verhalen van zes personen die wel onderscheiden werden met de eretitel. Achtereenvolgend zijn dit Armin T. Wegner, deze dappere Duitser schreef een brief aan Hitler waarin hij kritiek uitte over de boycot van Joden en uitgevaardigde antisemitische wetten.
Gustav Schröder, kapitein van de St.Louis, die met een Schip vol Joodse vluchtelingen naar Cuba vertrok. Hermann Friedrich Gräbe kreeg de bijnaam 'de Moses van Rovno' door personeelsleden uit Rovno te redden van deportatie. Ook Otto Weidt wist door verschillende maatregelen een groot deel van zijn personeel te beschermen tegen deportatie. Hij had net als Oskar Schindler een dubbelrol op zich genomen en banden met de Gestapo. Maria von Maltzan nam deel aan Operation Schwedenmöbel en wist zo twintig Joden te helpen ontsnappen. De laatste rechtvaardige in deze rij is Ludwig Wörl, hij werd gearresteerd na het verspreiden van propaganda over Dachau en zelf naar Dachau gebracht. Na overplaatsing naar Auschwitz kwam hij in het kamphospitaal te werken, uit deze positie heeft hij velen heeft kunnen redden van de gaskamers.
De verhalen van deze rechtvaardigen zijn ondersteund met feiten waar uit blijkt dat de auteur zijn bronnen goed heeft benut. Achter in het boek vind je ook een lijst van de bronnen, brieven, getuigenissen en boeken welke Kevin heeft geraadpleegd voor zijn onderzoek maar de verhalen zijn zeer uitgebreid onder woorden gebracht. De toon waar Kevin Prenger mee schrijft geeft goed weer dat men door barre tijden ging waarin de omstandigheden zwaar en onvoorspelbaar waren. Hij weet goed de nadruk te leggen op de problemen waar de Duitse helpers tegenaan liepen wat het des te bijzonderder maakt dat deze Duitsers zo veel Joden hebben kunnen redden.
Opvallend is dat de verhalen van deze zes personen zich door de hele oorlogsperiode en de jaren er voor afspelen. Aan het helpen van Joden zaten voor Duitsers grote risico's verbonden. In de jaren voor de oorlog kon je al je baan verliezen als je sympathiseerde met de Joden en tijdens de oorlog kon je al voor een vriendschappelijke relatie met een Jood drie maanden opgesloten worden in een concentratiekamp. En toch zetten deze mensen zich voor de Joden. Zij riskeerden hun gezin en leven om anderen te redden van deportatie en de gaskamers.
In het derde deel van het boek, Het DNA van de Duitse Jodenhelper, gaat Kevin in op het profiel en de motivatie van de redders. Wat bezielde deze mensen, wie waren zij, waar kwamen zij vandaan. Het onderzoek dat Kevin deed in de databank voor ingevoerde beroepen laat zien dat veelal leraren, geestelijken, militairen en boeren de neiging hadden om de heldenrol op zich te nemen. Zij bevonden zich wel in de positie dat zij voor hun buren, familie of collega's verborgen moesten houden dat zij Joden hielpen. Velen gaven aan dat ze slechts deden wat ze zagen als hun plicht.
Niemand zal betwisten dat de Duitse Rechtvaardigen moedig handelden, behalve vaak zijzelf schrijft Kevin Prenger.
“Ik deed slechts wat ik op dat moment juist vond. – Ik was helemaal niet “nobel” of zoiets, maar de anderen om mij heen waren halsstarrig, gemeen, onverschillig en het ontbrak hen aan voorstellingsvermogen.”
Na het lezen van 'In de schaduw van Schindler' heb ik een belangrijk deel van de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog ontdekt waar ik weinig weet van had. Tussen de regels van de boeken die je leest en scenes in de films die je ziet pik je veel op maar de diepte die Kevin Prenger uit deze zes verhalen weet te halen drukt je met de neus op de feiten, ik besef mij dat we in de huidige tijd nog veel kunnen leren van deze helden.
'In de schaduw van Schindler' is bij uitstek een boek voor mensen die niet terug deinzen voor de waarheid. Die verder durven te kijken dan de geromantiseerde Hollywood films en gecensureerde boeken
Kevin Prenger, 1980, is hoofdredacteur artikelen van Tracesofwar.nl, het grootste Nederlandstalige online naslagwerk over de Tweede Wereldoorlog. Daarnaast schreef hij verschillende boeken over minder bekende verhalen uit de Tweede Wereldoorlog zoals onder andere De boodschapper uit de hel en Een rechter in Auschwitz. In 2021 volgde zijn boek Meer dan alleen Auschwitz gevolgd door In de schaduw van Schindler in 2022.
'In de schaduw van Schindler' is opgedeeld in drie delen. Het eerste deel geeft uitleg over de rechtvaardige Duitsers en in dit deel vertelt Kevin hoe de Yas Vashem hier aandeel in heeft. De voorwaarden waaraan iemand moet voldoen om in aanmerking te komen bijvoorbeeld, waardoor er velen zijn die wel Joden hielpen maar niet tot rechtvaardige onder de volkeren benoemd kunnen worden.
In het tweede deel volgen de verhalen van zes personen die wel onderscheiden werden met de eretitel. Achtereenvolgend zijn dit Armin T. Wegner, deze dappere Duitser schreef een brief aan Hitler waarin hij kritiek uitte over de boycot van Joden en uitgevaardigde antisemitische wetten.
Gustav Schröder, kapitein van de St.Louis, die met een Schip vol Joodse vluchtelingen naar Cuba vertrok. Hermann Friedrich Gräbe kreeg de bijnaam 'de Moses van Rovno' door personeelsleden uit Rovno te redden van deportatie. Ook Otto Weidt wist door verschillende maatregelen een groot deel van zijn personeel te beschermen tegen deportatie. Hij had net als Oskar Schindler een dubbelrol op zich genomen en banden met de Gestapo. Maria von Maltzan nam deel aan Operation Schwedenmöbel en wist zo twintig Joden te helpen ontsnappen. De laatste rechtvaardige in deze rij is Ludwig Wörl, hij werd gearresteerd na het verspreiden van propaganda over Dachau en zelf naar Dachau gebracht. Na overplaatsing naar Auschwitz kwam hij in het kamphospitaal te werken, uit deze positie heeft hij velen heeft kunnen redden van de gaskamers.
De verhalen van deze rechtvaardigen zijn ondersteund met feiten waar uit blijkt dat de auteur zijn bronnen goed heeft benut. Achter in het boek vind je ook een lijst van de bronnen, brieven, getuigenissen en boeken welke Kevin heeft geraadpleegd voor zijn onderzoek maar de verhalen zijn zeer uitgebreid onder woorden gebracht. De toon waar Kevin Prenger mee schrijft geeft goed weer dat men door barre tijden ging waarin de omstandigheden zwaar en onvoorspelbaar waren. Hij weet goed de nadruk te leggen op de problemen waar de Duitse helpers tegenaan liepen wat het des te bijzonderder maakt dat deze Duitsers zo veel Joden hebben kunnen redden.
Opvallend is dat de verhalen van deze zes personen zich door de hele oorlogsperiode en de jaren er voor afspelen. Aan het helpen van Joden zaten voor Duitsers grote risico's verbonden. In de jaren voor de oorlog kon je al je baan verliezen als je sympathiseerde met de Joden en tijdens de oorlog kon je al voor een vriendschappelijke relatie met een Jood drie maanden opgesloten worden in een concentratiekamp. En toch zetten deze mensen zich voor de Joden. Zij riskeerden hun gezin en leven om anderen te redden van deportatie en de gaskamers.
In het derde deel van het boek, Het DNA van de Duitse Jodenhelper, gaat Kevin in op het profiel en de motivatie van de redders. Wat bezielde deze mensen, wie waren zij, waar kwamen zij vandaan. Het onderzoek dat Kevin deed in de databank voor ingevoerde beroepen laat zien dat veelal leraren, geestelijken, militairen en boeren de neiging hadden om de heldenrol op zich te nemen. Zij bevonden zich wel in de positie dat zij voor hun buren, familie of collega's verborgen moesten houden dat zij Joden hielpen. Velen gaven aan dat ze slechts deden wat ze zagen als hun plicht.
Niemand zal betwisten dat de Duitse Rechtvaardigen moedig handelden, behalve vaak zijzelf schrijft Kevin Prenger.
“Ik deed slechts wat ik op dat moment juist vond. – Ik was helemaal niet “nobel” of zoiets, maar de anderen om mij heen waren halsstarrig, gemeen, onverschillig en het ontbrak hen aan voorstellingsvermogen.”
Na het lezen van 'In de schaduw van Schindler' heb ik een belangrijk deel van de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog ontdekt waar ik weinig weet van had. Tussen de regels van de boeken die je leest en scenes in de films die je ziet pik je veel op maar de diepte die Kevin Prenger uit deze zes verhalen weet te halen drukt je met de neus op de feiten, ik besef mij dat we in de huidige tijd nog veel kunnen leren van deze helden.
'In de schaduw van Schindler' is bij uitstek een boek voor mensen die niet terug deinzen voor de waarheid. Die verder durven te kijken dan de geromantiseerde Hollywood films en gecensureerde boeken
2
Reageer op deze recensie
