reis door het leven

Een indringende roman over Truida en Cents die vanuit Groningen, Het Hogeland, naar Heerlen, Zuid- Limburg vertrekken ( 1912). Ze zijn net getrouwd en gaan elkaar ontdekken en een nieuw leven opbouwen, althans proberen op te bouwen. Cents neemt Truida en haar geschiedenis mee naar de mijnen vanuit het protestantse Noorden naar het Katholieke Zuiden. Van de weidse natuur naar een leven onder de grond en in armoede tussen ongeletterde vrouwen. Arbeidsmigranten zijn ze, die meemaken wat alle arbeidsmigranten meemaken, zoals ver van je familie wonen, de taal niet spreken, een andere religieuze achtergrond hebben, kinderen krijgen, kinderen verliezen, rouw, eenzaamheid en dan proberen terug te keren naar waar je vandaan kwam.
Rozemond beschrijft dit proces gedetailleerd en natuurlijk. Trui als telg uit een middenstandsmilieu, vermijdt conflicten, zwijgt liever. Cents is onveilig gehecht en neigt naar strijd. Trui luistert afwezig alsof ze met blote voeten aan de vloedlijn staat (p109). Ze zijn in 1939 zoals alle arbeidsmigranten graag willen, in Marum beland, Groningen. Cents heeft een café gekocht. Marum is niet Ulrum. De Groninger tongval doet ze goed, de wind waait flink, maar de armoe is groot. “Trui is een kluizenaar. Gezelschap is haar snel te veel. Geef haar een boek en ze is tevreden. Ze is als een ezel, hoe meer je aan haar trekt, des te meer zet ze zich schrap”(p.204). De personages ontwikkelen zich steeds verder. De oorlog heeft veel invloed op Trui en Cents. De kinderen zijn ondertussen getrouwd. Cents: Ik word oud, ik verdraag steeds minder (p 218). In 1948 verkoopt Cents het café. Hij weet dat hij niet lang meer leeft en dat Trui beter naar Groningen kan gaan.
Het is een historische roman, waarin de ontwikkelingen uit de eerste helft van de vorige eeuw duidelijk zichtbaar zijn. Waterleiding, riolering, elektriciteit, meer hygiëne, waardoor er minder ziektes zijn en een proces waarin de arbeiders steeds meer een radartje worden in het systeem. De positie van de vrouw ten opzichte van die van de man. Huishouden versus betaald werk. De roman vertelt ook de levens van de kinderen, de kleinkinderen en vooral de strijd om een eigen leven te leiden en gelukkig te zijn. Wanhoop verpakt in woede ( p 249).Hoeveel generaties gaat het patroon zich herhalen, het patroon van zich in de steek gelaten voelen, ontheemd zijn? Een reis door het leven, een psychologische roman ook. Weg uit de armoede is pakkend en beeldend. Je wordt meegenomen met Trui ,Cents en de kinderen, ook als je niet uit Groningen of Zuid-Limburg komt, ook als je na WO II bent geboren.