Anangsieh tories

Met de spin Anansi maakte ik kennis toen ik op de Open Schoolgemeenschap Bijlmer werkte als mentor. De leerlingen met Surinaams bloed waren al vertrouwd met de spin die zich een web om de wereld weeft. Een klassieker. Voor mij was Anansi nieuw en verrassend. Nu laat ik me leiden door de verbeeldingskracht van Anton de Kom, zijn talige speelsheid en zijn wijsheid.
Anton de Kom is als schrijver bekend vanwege zijn boek Wij slaven van Suriname, het eerste geschiedenisboek over Suriname door een Surinamer geschreven (1934). De Ibisprijs Suriname is pas nu in het leven geroepen. AdK was zeker een kanshebber geweest! Judith Allard de Kom (90) strijdt nog altijd voor erkenning van wat haar vader is aangedaan. In rode schriftjes had hij de verhalen van Anansi opgeschreven en las er zijn kinderen uit voor. In 1933 was hij in Suriname door het Nederlandse koloniale bewind gearresteerd. Hij is drie maanden gevangen gehouden op Fort Zeelandia en daarna zonder proces met zijn Nederlandse vrouw Nellie en kinderen uit Suriname verbannen. In Paramaribo zette Anton de Kom zich naar de smaak van de gouverneur al te welluidend in voor Surinamers die leden onder het Nederlandse bewind. De Kom schreef als eerste Surinamer over het blijvende minderwaardigheidscomplex dat de slavernij en het koloniale bewind in Surinamers hadden geplant. In 1938 was Anton de Kom kapot, boos op alles en iedereen en hij werd opgenomen in een inrichting in Nederland. Begin 1940 kwam hij uit de kliniek. Een paar maanden later was het oorlog. Hij ging bijna rechtstreeks bij de ondergrondse pers.
In 1944 kwam hij niet thuis. Een tramchauffeur zag zijn arrestatie. Daarna: geen snipper informatie. Vijftien jaar wist niemand precies wat er was gebeurd. De stoffelijke resten van AdK zijn pas in 1960 gevonden in een massagraf bij concentratiekamp Neuengamme.

Allereerst valt de prachtige vormgeving van het boek op. De illustraties op de omslag van Brian Elstak, beeldend kunstenaar en verhalenverteller, zijn vrij en treffend. Een mooie inleiding van Gerda Lenten Havertong en uitleiding van Raoul de Jong. Een juweeltje.
Judiths lievelings-Anangsieh torie was ‘Purperhart en de rode mier’. Over een prachtige hoge boom die op iedereen neerkijkt en een mier die zich met haar achterban gaat organiseren, en de boom bedwingt. Ik heb een torie per dag gelezen en genoten van de beschrijvingen van de natuur, de planten en de dieren. De rol van de mens in het geheel is bescheiden en treffend. Ik ben gevallen voor De Jager, de Spin en de Slang.
Pg 135 “met jouw hulp ben ik gelukkig goed opgeknapt en ik zal de tijd nooit vergeten die ik bij jullie meegemaakt heb. Zulk een hartelijkheid en vriendelijkheid had ik als doodgewone spin nooit verwacht” zegt Ba Anangsieh tegen Akropienah. “Ga met de wind mee” sprak de spin het meisje voor het laatst nog toe.
Het citaat is duidelijk. De wind, de natuur…laat je daardoor leiden.
En de heldenrol van de rode mier tegenover de dictator Purperhart is ook prachtig verteld.
Lezen dus, de tories, de verhalen en voorlezen vooral. Het beeldende komt dan het meest tot zijn recht.

Tineke van Roozendaal