Een lesje geschiedenis en antropologie

Zelfs wie vroeger goed heeft opgelet bij de topografieles zal moeite hebben om het eiland Jeju op de kaart aan te wijzen. Toch is het met een oppervlakte van meer dan de helft van Nederland geen klein eilandje te noemen. Toegegeven, het ligt best een eind hiervandaan, ten zuiden van Zuid-Korea. Het is bij toeristen bekend vanwege de grote vulkaan, bij militairen om zijn strategische ligging precies tussen China en Japan in en bij antropologen door de matrifocale cultuur en de ‘haenyeo’ (vrouwelijke duikerscollectieven). Dat laatste is wat in eerste instantie de aandacht trok van schrijfster Lisa See (1955), een Amerikaanse schrijfster met (deels) Chinese wortels. Ze schreef al 12 boeken, deels historische romans, deels detectives, bijna altijd met een Aziatisch thema. Haar werk is slechts voor een klein deel in het Nederlands vertaald. Zo heeft ‘The Island of Sea Women’ (2020) geen Nederlandse vertaling. Dat is jammer, want het zou zeker geschikt zijn voor lezers van een boek als ‘Pachinko’ van Min Jin Lee.

‘The Island of Sea Women’ volgt - grotendeels chronologisch - het levensverhaal van Young-sook, die rond 1925 wordt geboren op Jeju. Nadruk ligt op de jaren ‘30, ‘40 en ‘50. Rode draad door het verhaal heen is Young-sook’s vriendschap met Mi-Ja, die lange tijd als een zusje voor haar is tot een vreselijke gebeurtenis hen uit elkaar drijft. Zullen zij zich ooit weer met elkaar verzoenen? Young-sook vertelt haar levensverhaal grotendeels zelf, in ik-perspectief. Een paar korte hoofdstukken tussendoor zijn geschreven in zij-perspectief en vinden veel later in de tijd plaats, in 2008. Die hoofdstukken geven een mooi beeld van de veranderingen die op het eiland hebben plaatsgevonden.

De achtergrond speelt in dit boek een prominente rol: er is veel aandacht voor het dagelijks leven van de duiksters. Young-sook wordt al als tiener leerling-duiker in één van de duizenden 'haenyeo’ op Jeju. Haenyeo zijn traditionele duikerscollectieven van vrouwen die, zonder zuurstoftanks, duiken naar schaaldieren, octopus en kleine vissen. Met de opbrengst van hun werk verdienden de vrouwen hier traditioneel het hoofdinkomen, terwijl de mannen voor de kinderen zorgden. Daarnaast is er in het boek veel aandacht voor de politieke ontwikkelingen in Korea in de 20e eeuw, van de Japanse bezetting en de Tweede Wereldoorlog, tot de Korea-oorlog en de Koude Oorlog die allemaal flinke impact hadden op de eilandbewoners. Die geschiedenis is hier in Nederland niet breed bekend en het was behoorlijk schokkend te lezen hoe tienduizenden mensen op Jeju zijn vermoord alleen maar omdat ze voor hun rechten opkwamen of gelieerd waren aan mensen die dat deden.

De schrijfster deed 8 jaar onderzoek naar de geschiedenis en cultuur van Jeju. Ze bracht ook tijd door op het eiland en interviewde er vele oudere duiksters (jonge duiksters zijn er bijna niet meer, het is een uitstervende cultuur). Het is duidelijk -misschien iets té duidelijk - dat zij enorm haar best gedaan heeft om al die opgedane kennis in het boek te verwerken. Dat maakt dat het boek een behoorlijk hoge informatiedichtheid heeft en je er veel van opsteekt. Maar het is tegelijk ook de zwakte van het boek, omdat het plot daardoor soms wat ondersneeuwt en je bij vlagen het gevoel hebt non-fictie te lezen. Evengoed een aanrader, vooral omdat het boek een wereld voor je opent waar je waarschijnlijk helemaal niks over weet.