De andere kant van het verhaal

In 1847 verscheen Jane Eyre. Deze roman van van Charlotte Brontë is inmiddels een echte Britse klassieker. Het verhaal volgt het moeilijke leven van Jane Eyre en haar liefde voor de romantische held Rochester. Je moet 19e eeuwse klassiekers natuurlijk in hun tijd plaatsen, maar achteraf gezien zitten er een paar aparte elementen in dit verhaal. Onze romantische held is namelijk getrouwd met een vrouw die hij heeft opgesloten op de zolder van zijn landhuis. Die vrouw, Bertha, wordt neergezet als een gevaarlijke en hysterische gekkin die de liefde van Jane en Rochester in de weg staat.

Waarom deze uitweiding over Jane Eyre in een recensie over het boek Wide Sargasso Sea (1966) van Jean Rhys? Nou, Wide Sargasso Sea is geschreven als een soort prequel op Jane Eyre en als een kritische reactie erop. Je kan Wide Sargasso Sea dan ook niet los zien van Jane Eyre en zonder voorkennis van Jane Eyre zal je het boek ook niet goed kunnen interpreteren.

Het verhaal gaat dat schrijfster Jean Rhys erg boos en geschokt was toen ze Jane Eyre voor het eerst las. Niet alleen omdat de man die zijn vrouw opsluit op zolder daar zo mooi mee weg komt, maar ook vanwege de sterotypen en vooroordelen over mensen uit de toenmalige Britse koloniën. Het karakter Bertha is namelijk afkomstig uit het Caribisch gebied. Net als Jean Rhys zelf die werd geboren op Dominica. Beiden werden in het ingewikkelde Britse koloniale systeem van rangen en standen ‘white creoles’ genoemd: mensen van Britse afkomst die waren geboren en opgegroeid op de Caraïbische eilanden en daardoor een heel ander leven leidden dan Britten die opgroeien in Groot Brittannië zelf.

In Wide Sargasso Sea geeft Rhys Bertha een geschiedenis, een eigen verhaal. In het eerste deel van het boek gaat ze in op Bertha’s jeugd, in het tweede op het huwelijk met Rochester en het onbegrip van Rochester voor de Caribische cultuur en samenleving en daarmee dus ook voor zijn jonge vrouw. In het derde deel van het boek laat Rhys de gebeurtenissen uit Jane Eyre vanuit Bertha’s oogpunt de revue passeren, alsof je even achter de schermen kijkt van het plot van een beroemd boek.

Rhys heeft een fragmentarische schrijfstijl die niet altijd even makkelijk te volgen is. Ze beschrijft indrukken, sfeer en locaties op een bijna sensuele manier, maar maakt het je als lezer niet altijd makkelijk. Ze schrijft haar scènes namelijk niet altijd logisch aan elkaar en springt regelmatig flink in de tijd waardoor je als lezer zelf veel in moet vullen. Dus ook al is het boek niet dik, het kost toch wat leestijd. Dat Wide Sargasso Sea zelf inmiddels ook al meer dan 60 jaar oud is, met wat gedateerd taalgebruik en - ja achteraf gezien ook niet helemaal vrij van stereotypen - helpt daarbij niet. Evengoed is het boek wel de moeite waard, want na lezing ervan, lees je Jane Eyre nooit meer op dezelfde manier.