Het wachten meer dan waard

‘Dit project is de grootste uitdaging van mijn schrijvende leven geworden, alsook het dankbaarste. Ik hoop (en vertrouw erop) dat mijn lezers het wachten de moeite waard zullen vinden.’ Dat zei Hilary Mantel bij het uitkomen van De spiegel en het licht, het afsluitende deel van de trilogie over Thomas Cromwell, de zoon van een smid die zich op wist te werken tot Eerste Minister en vertrouweling van koning Henry VIII.

Het was oorspronkelijk niet de bedoeling om een trilogie te schrijven over de historische figuur Thomas Cromwell, maar Hilary Mantel verzamelde tijdens haar research zoveel interessante informatie dat dit drie lijvige boekdelen opleverde over een relatief bekende tijd uit de Britse geschiedenis. Zowel het eerste deel Wolf Hall als het tweede deel Het boek Henry ontvingen de prestigieuze Man Booker Prize. Waarom De spiegel en het licht de shortlist voor 2020 niet mocht halen is niet duidelijk, want ook dit deel is weer een feest voor fijnproevers.

De geschiedenis is bekend. Na de executie van Anne Boleyn verstevigt Thomas Cromwell zijn positie aan het hof. Henry VIII daarentegen heeft minder geluk. Zijn derde vrouw Jane schenkt hem weliswaar een zo gewenste zoon en erfgenaam, maar sterft in het kraambed. En terwijl Engeland in opstand komt en oorlog met Europa dreigt, werkt Cromwell aan zijn droombeeld van een nieuw Engeland. Uiteindelijk valt Cromwell toch in ongenade en belandt ook zijn hoofd op het hakblok.

Door de ogen van Thomas Cromwell beleeft de lezer de ontwikkelingen op het wereldtoneel en in Engeland in het bijzonder. Met een tot in de perfectie doorgevoerd gevoel voor detail komen de gebeurtenissen aan het hof van Henry VIII tot leven. En dat leven is vol bedrog, intrige en uiteindelijk ultiem verraad.
Hilary Mantel weeft geschiedkundige feiten, politieke intriges, interne machtsstrijd en de opkomst van het Humanisme samen tot een ruim 1200 bladzijden tellend intrigerend verhaal. Door dit stukje historie vanuit het perspectief van Cromwell te bekijken, wordt het bekende verhaal van Henry VIII en zijn vrouwen ineens in een veel bredere context geplaatst en krijgt het een heel andere lading.

Het wordt de lezer niet gemakkelijk gemaakt door de hoeveelheid aan historische personages, maar gelukkig is ook dit deel weer voorzien van een handig overzicht. De doorzetter wordt beloond met soms messcherpe dialogen, gekruid met een vleugje humor, fraaie metaforen en verwijzingen naar zowel mythologie als de Bijbel.
Wel blijft aandachtig lezen nodig, want er is geen detail dat later niet relevant blijkt te zijn en onder iedere zin lijkt nog een diepere laag te schuilen. Daarin wijkt dit derde deel in niets af van zijn beide voorgangers, waarmee Hilary Mantel haar kwaliteiten als schrijver nog eens dik onderstreept. Ook bij herlezing blijft het verhaal verrassen en mede dankzij de knappe Nederlandse vertaling van het duo Damsma en Miedema is dat bepaald geen straf. Het blijft genieten van een heldere en intelligente kijk op de personen die de wereld mede vorm hebben gegeven.

Acht jaar hebben de lezers moeten wachten op de completering van dit uitzonderlijke stukje geschiedschrijving, maar het is absoluut het wachten waard geweest. Hilary Mantel kan gerust zijn.