Lezersrecensie
Verbeeldingsrijke fantasy in de ruimte
Fantastisch genre auteur Jack Vance (1916-2013) vond de aarde blijkbaar een saaie planeet. Als kleurrijker en gevarieerder alternatief creëerde hij in 1967 de planeet Tschai, waar hij een vierdelige serie over publiceerde. Tschai komt daarin naar voren als een wereld waar het krioelt van de levensvormen, rassen en stammen, allen voorzien van hun eigen maatschappelijke en biologische eigenaardigheden. De culturele diversiteit van de Aarde steekt er maar zieligjes bij af.
Ook hebben de bewoners van Tschai een uiteenlopende mate van technologische ontwikkeling, een situatie die mede is bepaald door het feit dat de meeste op voorkomende levensvormen niet inheems zijn. Zo zijn er tamelijk primitieve volkeren die nog in stamverband leven, buitenaardse wezens met een superieure fysieke en technologische ontwikkeling en alles daar tussenin. Tschai is eigenlijk een soort van intergalactische kookpot die kolkt en borrelt en soms overkookt.
De serie is onlangs heruitgegeven in twee omnibussen, wat gezien de beperkte lengte van de oorspronkelijke boeken prima gaat. Beide omnibussen zijn even dik als de meeste hedendaagse boeken. En gelukkig heeft uitgeverij Q ons verlost van de dramatische aanduiding ‘Tschai, de waanzinnige planeet’. Die relateerde niet echt aan de oorspronkelijke Engelstalige titel ‘Planet of Adventure’. Het heet nu gewoon de ‘Tschai-cyclus’, naar het ook vaak gebruikte ‘Tschai Cycle’.
Op Tschai strand de van aarde afkomstige ruimtevaarder Adam Reith. Aangezien zijn schip in beslag wordt genomen, lijkt hij voorgoed op de planeet te moeten blijven, maar daar weigert hij zich bij neer te leggen. Al vrij snel gaat hij op missie om een ruimteschip te bemachtigen en daarmee terug te reizen naar de aarde. En hoewel sommige buitenaardse soorten op Tschai bekend zijn met ruimtevaart (anders hadden ze de planeet uiteraard nooit bereikt), wacht Reith een avontuurlijk queeste die hem uiteindelijk over alle continenten van de planeet zal voeren.
Daarbij raakt Reith steeds weer verzeild in strubbelingen met lokale bewoners, vaak als gevolg van culturele misverstanden. Daarbij maakt hij gevaarlijke vijanden, met name ook omdat zijn bewering afkomstig te zijn van de ‘mensenplaneet’ aarde nogal botst met lokale religieuze opvattingen. Hij maakt echter ook vrienden. De belangrijkste twee daarvan zijn Traz, een nog jonge maar toch al ruwe bonk die afkomstig is uit een stam van steppebewoners en Anacho een zogeheten Dirdirman (een mens aangepast aan de buitenaardse soort de Dirdir). Beiden zijn in ongenade gevallen bij hun thuisfront en hebben weinig anders te doen dan Reith trouw te volgen, hoewel ze geen van beiden erg geloven in het bestaan van de aarde.
De situaties waarin Adam Reith verzeild raakt zijn verre van geloofwaardig als je ze probeert te spiegelen aan wat er realistisch gezien mogelijk zou zijn voor een mens die op zo’n vreemde planeet terecht komt. Datzelfde geldt voor het bestaan van Tschai als zodanig, dat om onduidelijke redenen alsmaar de bewoners van andere planeten blijft aantrekken. Dat alles is echter niet omdat de auteur niet beter zou weten, maar omdat hij er niet op uit was zich te houden aan wetenschappelijke geloofwaardigheid of realisme. Had hij dat wel gedaan, had hij zijn verhaal niet kunnen vertellen. Hem ging het er vooral om een geheel nieuwe wereld te creëren waarin allerlei verbeeldingsrijke ideeën betreffende andere culturele stelsels en vreemde vormen van biologische diversiteit een plaats konden krijgen (waarschijnlijk ook opdat ze zijn hoofd dan niet meer zouden overbevolken).
En zo ontstaat er een wereld die gedeeltelijk een alternatieve fantasywereld is, gedeeltelijk geavanceerd buitenaards is en gedeeltelijk hetzelfde technische niveau heeft als de onze maar dan op een geheel andere manier. Fantasy in de ruimte, meer dan iets anders. Wat dat betreft roept de serie soms associaties op met Star Wars, al moet dat natuurlijk andersom gezien worden: Tschai is immers ouder. Oftewel, als je wilt weten waar George Lucas (gedeeltelijk) de mosterd heeft gehaald, moet je dit lezen.
In deze omnibus zijn de eerste twee delen van de oorspronkelijke vierdelige serie, ‘Een stad vol Chasch’ en ‘Onder de Wankh’ samengebonden. Over de serie kan gezegd worden dat de delen allemaal een geheel eigen verhaal hebben met spannende ontknoping, maar dat er ook een duidelijke rode draad is die door alle delen heen loopt.
De verhalen rondom Adam Reith zijn in de basis niet eens zo ongewoon. Feitelijk zijn het tamelijk standaard avonturenverhalen over een stoere standaardheld die belaagd wordt door bad guys, verzeild raakt in allerlei gekonkel, te maken krijgt met akelige rituelen en een bloedmooie dame in nood moet zien te redden. Daarbij werkt de overdreven, machoachtige bedrevenheid die Reith aan de dag legt, terwijl hij in feite geen flauw benul heeft waar hij mee te maken heeft, bijna op de lachspieren. Bijna, want het wordt steeds weer op verrassende wijze gecompenseerd. Reith redt zichzelf en zijn vrienden namelijk steeds weer uit de penarie door de inventieve en onorthodoxe manier waarop hij de gewoontes, gebruiken en wetten van bepaalde volkeren op Tschai interpreteert en gebruikt.
En daarmee is de Tschai-cyclus zowel ouderwets, als ouderwets leuk op een manier die niet vaak genoeg meer voorkomt.
Ook hebben de bewoners van Tschai een uiteenlopende mate van technologische ontwikkeling, een situatie die mede is bepaald door het feit dat de meeste op voorkomende levensvormen niet inheems zijn. Zo zijn er tamelijk primitieve volkeren die nog in stamverband leven, buitenaardse wezens met een superieure fysieke en technologische ontwikkeling en alles daar tussenin. Tschai is eigenlijk een soort van intergalactische kookpot die kolkt en borrelt en soms overkookt.
De serie is onlangs heruitgegeven in twee omnibussen, wat gezien de beperkte lengte van de oorspronkelijke boeken prima gaat. Beide omnibussen zijn even dik als de meeste hedendaagse boeken. En gelukkig heeft uitgeverij Q ons verlost van de dramatische aanduiding ‘Tschai, de waanzinnige planeet’. Die relateerde niet echt aan de oorspronkelijke Engelstalige titel ‘Planet of Adventure’. Het heet nu gewoon de ‘Tschai-cyclus’, naar het ook vaak gebruikte ‘Tschai Cycle’.
Op Tschai strand de van aarde afkomstige ruimtevaarder Adam Reith. Aangezien zijn schip in beslag wordt genomen, lijkt hij voorgoed op de planeet te moeten blijven, maar daar weigert hij zich bij neer te leggen. Al vrij snel gaat hij op missie om een ruimteschip te bemachtigen en daarmee terug te reizen naar de aarde. En hoewel sommige buitenaardse soorten op Tschai bekend zijn met ruimtevaart (anders hadden ze de planeet uiteraard nooit bereikt), wacht Reith een avontuurlijk queeste die hem uiteindelijk over alle continenten van de planeet zal voeren.
Daarbij raakt Reith steeds weer verzeild in strubbelingen met lokale bewoners, vaak als gevolg van culturele misverstanden. Daarbij maakt hij gevaarlijke vijanden, met name ook omdat zijn bewering afkomstig te zijn van de ‘mensenplaneet’ aarde nogal botst met lokale religieuze opvattingen. Hij maakt echter ook vrienden. De belangrijkste twee daarvan zijn Traz, een nog jonge maar toch al ruwe bonk die afkomstig is uit een stam van steppebewoners en Anacho een zogeheten Dirdirman (een mens aangepast aan de buitenaardse soort de Dirdir). Beiden zijn in ongenade gevallen bij hun thuisfront en hebben weinig anders te doen dan Reith trouw te volgen, hoewel ze geen van beiden erg geloven in het bestaan van de aarde.
De situaties waarin Adam Reith verzeild raakt zijn verre van geloofwaardig als je ze probeert te spiegelen aan wat er realistisch gezien mogelijk zou zijn voor een mens die op zo’n vreemde planeet terecht komt. Datzelfde geldt voor het bestaan van Tschai als zodanig, dat om onduidelijke redenen alsmaar de bewoners van andere planeten blijft aantrekken. Dat alles is echter niet omdat de auteur niet beter zou weten, maar omdat hij er niet op uit was zich te houden aan wetenschappelijke geloofwaardigheid of realisme. Had hij dat wel gedaan, had hij zijn verhaal niet kunnen vertellen. Hem ging het er vooral om een geheel nieuwe wereld te creëren waarin allerlei verbeeldingsrijke ideeën betreffende andere culturele stelsels en vreemde vormen van biologische diversiteit een plaats konden krijgen (waarschijnlijk ook opdat ze zijn hoofd dan niet meer zouden overbevolken).
En zo ontstaat er een wereld die gedeeltelijk een alternatieve fantasywereld is, gedeeltelijk geavanceerd buitenaards is en gedeeltelijk hetzelfde technische niveau heeft als de onze maar dan op een geheel andere manier. Fantasy in de ruimte, meer dan iets anders. Wat dat betreft roept de serie soms associaties op met Star Wars, al moet dat natuurlijk andersom gezien worden: Tschai is immers ouder. Oftewel, als je wilt weten waar George Lucas (gedeeltelijk) de mosterd heeft gehaald, moet je dit lezen.
In deze omnibus zijn de eerste twee delen van de oorspronkelijke vierdelige serie, ‘Een stad vol Chasch’ en ‘Onder de Wankh’ samengebonden. Over de serie kan gezegd worden dat de delen allemaal een geheel eigen verhaal hebben met spannende ontknoping, maar dat er ook een duidelijke rode draad is die door alle delen heen loopt.
De verhalen rondom Adam Reith zijn in de basis niet eens zo ongewoon. Feitelijk zijn het tamelijk standaard avonturenverhalen over een stoere standaardheld die belaagd wordt door bad guys, verzeild raakt in allerlei gekonkel, te maken krijgt met akelige rituelen en een bloedmooie dame in nood moet zien te redden. Daarbij werkt de overdreven, machoachtige bedrevenheid die Reith aan de dag legt, terwijl hij in feite geen flauw benul heeft waar hij mee te maken heeft, bijna op de lachspieren. Bijna, want het wordt steeds weer op verrassende wijze gecompenseerd. Reith redt zichzelf en zijn vrienden namelijk steeds weer uit de penarie door de inventieve en onorthodoxe manier waarop hij de gewoontes, gebruiken en wetten van bepaalde volkeren op Tschai interpreteert en gebruikt.
En daarmee is de Tschai-cyclus zowel ouderwets, als ouderwets leuk op een manier die niet vaak genoeg meer voorkomt.
1
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Anne-Claire Verham
Gesponsord
Deze thriller trekt je razendsnel mee in een complot met onbetrouwbare staatslieden met hun eigen agenda's, internationale conflicten en hoogoplopende bedreigingen voor de samenleving.
