Journalistieke fictie en een eerbetoon aan een leven

Journalist Arjen van Veelen werkte als redacteur en columnist bij NRC Handelsblad. Van 2014 tot 2016 werkte hij als freelance Amerika-correspondent voor onder andere Nieuwsuur en de Correspondent. Aantekeningen over het verplaatsen van obelisken is zijn debuutroman en deze won de Lezersprijs BNG en de Homerusprijs 2018, ook verscheen het boek op de shortlists van de ANV Debutantenprijs, de BNG Literatuurprijs en de Libris Literatuurprijs.

Als student spraken hoofdpersonage Arjen en zijn vriend Tomas af om elkaar tien jaar later bij de Bibliotheek van Alexandrië te treffen en hun levenswerk daar te doneren. Maar het leven loopt niet als gepland. Tomas overlijdt en de achtergebleven jonge schrijver reist in zijn eentje naar Alexandrië op zoek naar Alexander de Grote én zijn goede vriend Tomas.

Aantekeningen over het verplaatsen van obelisken is een ode. Een ode aan het leven, aan de dood, aan het schrijverschap, de reiziger. Verschillende verhaallijnen lopen door elkaar heen; Arjen op reis naar Alexandrië en op zoek naar de juiste informatie voor zijn Alexander-biografie; de vriendschap tussen Arjen en Tomas en hun leven als student; de zoektocht van verschillende geschiedkundigen naar het lichaam van Alexander de Grote én het vertrek van Arjen naar Amerika.

Arjen probeert het verlies van Tomas een plek te geven, hij haalt herinneringen op en probeert zijn vriend vast te houden zoals hij was. De observaties uit onze huidige maatschappij die Van Veelen in zijn werk verwerkt maken het een boek van nu, terwijl het zich voor een groot deel in het verleden afspeelt. Via de sociale media wordt rouw ineens een competitief iets, merkt hij op: “Zijn pagina bleek al te zijn veranderd in een digitaal rouwmonument.” En “Gedeelde smart is halve smart, heet het, maar hier leek het alsof het verdriet, terwijl het gedeeld werd, zich juist vermenigvuldigde.”

Het debuut is fictie, maar heeft zeker journalistieke trekjes. De beschrijvingen van de zoektochten, de research die het hoofdpersonage voor zijn biografie doet en die ook terugkomt in de roman. Zelfs verschillende foto’s zijn ter illustratie opgenomen. Dit levert een dubbel gevoel op, ze beelden voegen zeker wat toe, maken het verhaal ‘echter’, maar tegelijkertijd nemen ze de noodzakelijkheid van een uitgebreide beschrijving ervan – die Van Veelen vervolgens wel geeft – weg.

Ook wanneer hij op reis gaat naar Alexandrië is te zien hoe de wereld veranderd is: “Een doorsnee ansichtkaart en een doorsnee magneet volstonden. Toerisme was vooral kijken en bewonderen, nu moet je dingen doen, beleven; nu moet je elke voetstap livebloggen en voortdurend met updates aantonen dat je niet alleen de dingen doet die je echt gedaan moet hebben maar ook die dingen die niemand vóór jou heeft gedaan.”

Deze scherpe observaties, vermengd met de journalistieke manier waarop de zoektocht naar Alexander wordt beschreven en het eerbetoon aan het leven van Tomas en hun vriendschap maakt Aantekeningen over het verplaatsen van obelisken een complex, maar zeer interessant boek dat veel lezers zal bij blijven.