In volle vaart naar Syrië en terug

Sophie Kasiki (pseudoniem) schrijft haar debuut met een waargebeurd verhaal over hoe zij in 2015 ontsnapte uit Raqqa, de ‘IS-hoofdstad’ van Syrië. Hiermee schrijft ze over een paar uiterst relevante en gevreesde onderwerpen, zoals bekering tot de Islam en het bewind van de Islamitische Staat.

In ‘Niet zonder mijn zoon’ (oorspronkelijk ‘Dans la nuit de Daech’, vertaling: Mieke Lodder ) schrijft Kasiki over haar bewogen jeugd waardoor ze is geworden wie ze is, en schrijft ze over haar gewetenskwesties rondom haar bekering tot de Islam. Een ongelukkige combinatie van factoren zorgt ervoor dat Sophie wordt overgehaald om naar Syrië te vertrekken, niet alleen, maar met haar vierjarige zoontje. Hierna volgt het verhaal van haar gevangenschap, en haar ontsnapping.
In het verhaal worden de achtergronden uitgelegd en verklaard, zo vertelt ze hoe ze de overreding/indoctrinatie heeft beleefd en hoe er op haar emoties en gedachten is ingespeeld door drie ‘goede’ jongens: een vorm van emotionele chantage waarbij misbruik wordt gemaakt van goed vertrouwen.

“’Maar de vrouwen dan? Ze zeggen dat vrouwen mishandeld en gestenigd worden.’ ‘Sophie, dat is allemaal propaganda. Dat was in Kobani, niet hier. Denk je echt dat we hier zouden blijven als er voor onze ogen vrouwen gemarteld werden? Geloof je dat ik dat zou accepteren?’ Ik weet zeker van niet. Idriss is een goede zoon, een lieve broer, een aardige jongen en zulke verschrikkingen zou hij nooit laten gebeuren. (…) We spreken niet over politiek en ik hoor ze IS nooit ophemelen. Ik ben slecht op de hoogte van de situatie in Syrië.”

“Er vindt een vreemd proces plaats dat zich steeds herhaalt. Zolang we direct contact hebben, sta ik open voor wat ze me vertellen. Ik krijg alle informatie immers uit eerste hand. Wie anders weet er zo veel vanaf? Wie anders heeft rechtstreeks contact met mensen midden in Raqqa en spreekt ze zo regelmatig? Ik voel me uitverkoren en belangrijk, en interesseer me voor de details.
Maar ervoor en erna, zodra onze gesprekken onderbroken worden, komen mijn ongerustheid en twijfels weer bovendrijven. Syrië is wel degelijk in oorlog, dat valt niet te ontkennen.”

Kasiki heeft een vlotte, nuchtere schrijfstijl; een stijl die haar karakter lijkt te reflecteren. Op sommige momenten is dat prettig, zodat er geen langdradige omschrijvingen van de omgeving of van haar achtergronden gegeven worden, maar op andere momenten zouden meer details prettiger geweest zijn. Nu lijkt het alsof je door het verhaal heen vliegt, in volle vaart, en dat is jammer want op deze manier raak je niet helemaal ondergedompeld in de sfeer van het verhaal.
Meestal word je dus op afstand gehouden, maar op sommige momenten mag je nét wat dichterbij komen. Het voelt daardoor alsof je als lezer het verhaal mag aanschouwen op de afstand die Sophie Kasiki bepaalt.

Verder is het opvallend dat Kasiki steeds nieuwe personages blijft introduceren. Tijdens haar tocht van/naar en tijdens haar verblijf in Syrië is dat voor de hand liggend, maar ook naar het einde van het verhaal toe worden nog verschillende nieuwe personages geïntroduceerd. Dit leidt wat af en voor het verhaal zelf zijn ze irrelevant.

Het is erg bijzonder dat Kasiki de lezer met haar verhaal een kijkje durft te geven achter de schermen van de abstracte en angstaanjagende term ‘IS’. In het boek maakt Kasiki duidelijk dat geheimhouding op allerlei vlakken terugkomt, zowel in haar privésfeer als in de situatie in Syrië. Misschien is dit ook de reden van haar afstandelijke, emotieloze, feitelijke schrijfstijl. Niet alleen geeft het (deels) haar karakter weer, maar wellicht heeft dit ook te maken met het feit dat ze over sommige zaken gesloten moet zijn en geen details kan/mag geven uit bescherming voor zichzelf.