God wil wat

Anna, veertien jaar oud, houdt een paar jaar een dagboek bij. Ze groeit op in een streng christelijk milieu en weet het alziend oog van God op zich. ’s Zondags gaat ze twee keer naar de kerk. Er zijn veel regels, die bij overtreding kennelijk God’s toorn oproepen. Zo mag ze geen ijs eten, moet ze altijd een rok dragen, moet ze ingetogen en dienstbaar zijn en mag ze geen tv kijken. Haar moeder en de andere volwassenen om haar heen weten precies wat wel en niet mag. Haar ouders zijn gescheiden omdat haar vader stemmen hoort, een grote schande in de kerk. Het gezin raakt ernstig ontregeld door de scheiding, de psychische stoornis van een broer en de roddel en achterklap in de zwaar christelijke omgeving. Op een dag wordt Anna door haar buurvrouw uitgenodigd om mee te gaan naar een bijeenkomst van de Pinkstergemeente. Dat geloof kent ook strikte regels maar is veel vrolijker. Anna raakt in de ban van de evangelische beweging en ontvangt de Heilige Geest. Ze zingt Opwekkingsliederen. Vanaf dat moment gelooft ze dat dat zij als enige de ware weg weet tot God. Langzaam dringt de grotere buitenwereld binnen en dat zorgt voor enige verwarring. Maar met haar eigen godsbeeld in gedachten zoekt Anna zich vastberaden een weg naar de volwassenheid.

Boven de straat hangt een witte lucht is de (autobiografische) debuutroman van Anne Büdgen (1979). Daarvoor publiceerde zij enige poëziebundels.

Een kleine strenggelovige gemeenschap kent sektarische trekken en daar is dit boek een goed voorbeeld van. De beklemming en benauwing van de permanente controle door de gemeenschap zijn zwaar. Voortdurend peperen de leden van de kerkgemeenschap elkaar in wat zondig is. Het boek draagt daarvan veel voorbeelden aan: gedachten, kleding, relaties, geldbesteding en nog veel meer. De hoofdpersoon creëert voor zichzelf ruimte door te bedenken dat zij is uitverkoren. Dat is een handige legitimatie om zich wat vrijer te ontwikkelen. Het magisch denken van een puber, die in gedachten de werkelijkheid naar haar hand zet, is ook mooi verwoord. Afstand nemen en relativeren is van een jong persoon nog te veel gevraagd, maar het idee dat jij de enige ware bent, helpt om zaken te verklaren en om te overleven.

Het boek wordt door de opbouw van een dagelijkse notitie gepresenteerd als een reëel en autobiografisch dagboek van een puber, maar lijkt meer een terugblik van een volwassene met de wijsheid van achteraf. De taal is vaak plechtig en weinig kinderlijk en daardoor niet erg op het niveau van een veertien tot zeventienjarige. Vooral de gedichten en de keuze van de Bijbelse teksten zijn weinig puberaal.

Voor een lezer met afstand tot dan wel afkeer van godsdienstige zaken is Boven de straat hangt een witte lucht een lastig boek. Insiders zullen de Bijbelteksten en gedichten moeiteloos kunnen plaatsen, maar voor buitenstaanders is het vaak meer van hetzelfde. Dat maakt van het boek nogal een worsteling om er doorheen te komen.