Zoveel meer dan een thriller

De Amerikaanse staat Texas kent een geheel eigen literaire geschiedenis die de namen en boeken van duizenden Texaanse schrijvers en dichters omvat. Sinds kort kan de naam van thrillerauteur Tom Wright daarin met hoofdletters worden bijgeschreven. Met zijn debuut Wat de zomer niet overleeft, heeft hij een coming-of-age roman/literaire thriller geschreven die zijn weerga niet kent. Gebruik makend van een aantal typische ingrediënten van de Texaanse roman heeft hij op invoelende en schrijnende wijze het verlies van onschuld van twee door het leven getekende tieners weergegeven.

Het verhaal speelt zich af in een buitenwijk van het schaars bevolkte Rains County, Dallas, in de jaren zeventig. De mensen die in dit deel van de Lone Star State wonen zijn arm. Veel mannen zijn werkloos en alcoholist. De 'achteraf-drugstore' heeft het moeilijk, het plaatselijke pompstation is gesloten. Stof warrelt tussen de houten huizen met grote veranda'’s. Mannen en vrouwen dragen Levi’'s en cowboylaarzen en verplaatsen zich in aftandse Buick Roadmasters en Chevy'’s. Volwassenen drinken Lone Star beer en whisky en kinderen Dr. Pepper. Op de radio zijn Ray Charles, Santana en The Doors. Sam Cooke zingt “It’'s a wonderful world”...

Maar de wereld is helemaal niet zo mooi als Sam Cooke het doet voorkomen, ook al is het zomer. De verteller van het verhaal, de jonge James (bijgenaamd Biscuit) woont bij zijn oma omdat zijn stiefvader Jack hem regelmatig in elkaar slaat. Op een dag vindt James zijn nichtje Lee Ann (kortweg L.A.) getraumatiseerd op de veranda zitten. Zij kan wekenlang geen woord uitbrengen. Later blijkt dat haar vader, Camden, een werkloze dronkenlap haar constant seksueel heeft misbruikt. Als Lee Ann ook bij oma intrekt, zoeken de twee verloren tieners steeds meer steun bij elkaar. Ze schuimen met elkaar de stad af, spelen basketball en proberen de zin van het leven te doorgronden. Als zij op een bepaald moment het lijk van een verkracht en vermoord meisje bij een viaduct vinden, wordt hun lotsverbondenheid nog groter. Er blijken nog meer meisjes op identieke wijze te zijn vermoord. Geplaagd door visioenen van de slachtoffers helpt James de politie bij de naspeuringen. De uiteindelijke ontknoping aan het einde van de lange hete zomer, grijpt echter diep in het privéleven van James en Lee Ann in.

Wat de zomer niet overleeft is het verhaal van het volwassen worden van twee tieners die hun jeugd in gewelddadigheid hebben zien vervliegen. Zij hebben dingen meegemaakt die kinderen op die leeftijd bespaard hadden moeten blijven. Wanhopig zijn zij op zoek naar houvast en naar mensen die zij wel kunnen vertrouwen. Zij hebben alleen nog niet het onderscheidend vermogen om de boze buitenwereld buiten deur te houden. Op ontroerende wijze beschrijft Tom Wright hun voorzichtige pogingen tot vriendschap, tot wederzijds begrip, de eerste sigaretten, de fragiele poging tot godsgeloof, de ontluikende liefde van de zachtaardige James voor zijn eerste vriendin Diana, die wonderschone eerste kus.

De tweede verhaallijn over de jonge meisjes die op een sadistische manier zijn vermoord, is mooi met het hoofdverhaal vervlochten. In het begin van ondergeschikt belang, maar naarmate het boek vordert steeds prominenter aanwezig omdat Wright steeds meer griezels introduceert die tot moord in staat lijken te zijn.

Naast de kern van het verhaal, het volwassen worden, is Wat de zomer niet overleeft, een sociaal drama waarin onaangepast gedrag onvermijdelijk leidt tot criminaliteit. Alcoholisme, armoede, oplaaiende driften, incest, verkniptheid en verziekte familieverhoudingen worden realistisch beschreven. Dat Tom Wright als psychotherapeut in de praktijk te maken heeft gehad met ontwrichte gezinnen waarin moeders onmachtig zijn in te grijpen als hun mannen hun kinderen mishandelen of misbruiken, is duidelijk. De nauwelijks verhulde woede waarmee Wright de aanranders laat bestraffen, laat weinig te raden over. Maar zijn verpakking is, hoe gek dat ook klinkt, werkelijk onnavolgbaar mooi. De onheilspellende sfeer die hij schept is tastbaar en voelbaar. Zijn beschrijvingen van de personages, zelfs van de meest kleurrijke bijfiguren, getuigt van groot meesterschap. De structuur en het taalgebruik van het boek zijn geniaal in hun onopvallende eenvoud. Van de eerste tot de laatste pagina overrompelend en tot nadenken stemmend.

Wat de zomer niet overleeft is zoveel meer dan een thriller, het is een vuistslag midden in het gezicht, een emotionele dreun die diepe sporen achterlaat bij de lezer. Meedogenloos en ontroerend tegelijk. Lyrisch en realistisch. Een ode aan het overlevingsinstinct. Een boek om nooit te vergeten.