Meer dan 5,2 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Hebban recensie

Met één woordje een fantastische wereld neerzetten

Martijn (Hebban Crew) 08 mei 2015 Hebban Crew

Ancillary Justice, de debuutroman van de Amerikaanse schrijfster Ann Leckie, won in 2014 niet alleen de Hugo Award voor beste roman, maar ook nog eens de Nebula Award, de Arthur C. Clarke Award en de BSFA Award. Daarbij komt dat het vervolg, Ancillary Sword, is genomineerd voor de Hugo Award van dit jaar. Dat is een prestatie van formaat en in het licht van de controverse die de Hugo Awards dit jaar omringt nog meer, zeker als Leckie de Hugo weer zou winnen.

Naar aanleiding van de Hugo Award in 2014 kocht uitgeverij Luitingh het eerste boek aan. Inmiddels is het vertaald als Het recht van de Radch door Mariëtte van Gelder. Het boek is net in het Nederlands verschenen.

Is het al die hype waard? Het antwoord is een volmondig ‘Ja’.

Eerst wat achtergrond: het boek speelt in een verre toekomst waar mensen door het universum zijn uitgezwermd door middel van sneller dan licht ruimtevaart (via portalen en in ruimteschepen). De Radch is een ruimterijk, onder leiding van Anaander Mianaai, wiens bewustzijn gedistribueerd is over duizenden genetisch identieke lichamen. De Radch heeft zich millennia lang beziggehouden met zeer agressieve expansie, waarbij buursterrenstelsels hardhandig verslagen en geassimileerd werden. Iedereen die zich verzette werd gedood of met een operatie van eigen bewustzijn ontdaan en daarna bestuurd door de kunstmatige intelligenties van de ruimteschepen van de Radch. Dit zijn de ancillaries uit de titel. De constante uitbreidingsoorlog heeft een militaristische samenleving opgeleverd, die alleen belang hecht aan rang en feodale familiebanden, niet aan sekse of ras. Voor de eigen burgers lijkt het een stabiele, prettige samenleving, maar voor de buitenwereld moet de Radch een Rijk van het Kwaad zijn.

De expansie van de Radch is zo’n twintig jaar voor de opening van het boek tot stilstand gekomen, onder druk van de Presger, een mysterieus alien-ras. De samenleving en de machthebbers hebben het moeilijk met het zich aanpassen aan de nieuwe omstandigheden.

Het verhaal wordt vanuit één hoofdpersoon verteld, maar in twee verschillende tijdlijnen en – vreemd genoeg – ook vanuit meerdere verschillende perspectieven. De hoofdlijn speelt in het ‘nu’ van het boek, al is dat een verre toekomst. De hoofdpersoon is Breq, de ik-figuur, die op een koude, afgelegen planeet ver buiten de Radch ruimte een oude bekende tegenkomt. Seivarden was ooit een luitenant aan boord van het troepenschip Justice of Toren, voordat hij kapitein werd van een eigen ruimteschip. Dat laatste is duizend jaar geleden vernietigd en pas onlangs is de reddingscapsule met daarin een ingevroren Seivarden teruggevonden. Hij kan niet omgaan met al die verloren jaren en is verslaafd geraakt aan drugs. Breq neemt hem mee op haar queeste.

Om te kunnen begrijpen wat die queeste is en hoe Breq Seivarden kan kennen van zo lang geleden, lees je de tweede verhaallijn, die negentien jaar voor de hoofdlijn speelt. Daar is Breq nog een anonieme soldaat (One Esk 19) zonder eigen wil, tussen duizenden andere ancillaries, die allemaal aangestuurd worden door de kunstmatige intelligentie van Justice of Toren. Op drie verschillende niveaus maak je kennis met dit karakter: overkoepelend Justice of Toren zelf, op kleinere schaal als One Esk (dat met één bewustzijn meerstemmig zingt om het volgende moment als een uitermate dodelijke vechteenheid op te treden) en op individueel niveau uit het gezichtspunt van verschillende ancillaries.

Dat is een van de dingen die dit boek zo geweldig maakt: de volkomen andere hoofdpersoon. Want je merkt aan alle reacties, gedragingen, gezichtsuitdrukkingen en dialogen dat Breq geen normaal mens is. Dat maakt haar enorm interessant, zeker in combinatie met de vraag wat er tussen de twee verhaallijnen in is gebeurd.

Nog een briljant aspect aan dit boek is hoe Leckie de samenleving van de Radch tot leven brengt in vele kleine en grote details. Zoals gezegd is het militaristisch en heeft elke familie en elke persoon een soort feodale verstandhouding met hoger geplaatsten (waardoor Seivarden na duizend jaar ook zo onthand is: diens familie bestaat niet meer en hij is alleen). Het meest intrigerende onderdeel van de Radch is dat ze geen onderscheid maken in sekse. Dit is in Breq nog verder doorgevoerd: zij ziet vaak oprecht niet aan mensen of ze man of vrouw zijn en moet haar best doen om daar geen fouten in te maken. De Radch gebruiken geen sekseaanduiding in hun taal. Leckie doet daar iets heel interessants mee: ze beschrijft alle personen in de vrouwelijke vorm. Op de tweede pagina wordt al gezegd dat Seivarden mannelijk is en toch refereren Breq en andere Radch consequent aan hem als ‘haar’ en ‘zij’. Door dit ene woord anders in te zetten dan we gewend zijn, krijg je als lezer bij elke keer dat er aan iemand gerefereerd wordt een dosis vervreemding. Leckie krijgt met één woordje een enorm stuk wereldbouw voor elkaar. Hierdoor merk je als lezer elke keer op hoe man-centristisch onze taal en samenleving eigenlijk is.

Is er dan niks mis met dit boek? Jawel, er zitten vreemde toevalligheden en wendingen in het verhaal en het tempo verandert abrupt in het laatste kwart. Maar dat doet niets af aan het rijke en fascinerende universum dat Leckie gecreëerd heeft, met haar prachtige cultuurbeschrijvingen, spannende verhaallijnen en iconische hoofdfiguren. Een absolute aanrader.

(voor deze recensie is de Engelstalige editie gelezen. Sommige namen en beschrijvingen zijn mogelijk anders vertaald in de Nederlandse editie)

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Martijn (Hebban Crew)

Gesponsord

June steelt Athena's net voltooide manuscript en publiceert het als haar eigen werk. Verdient dit stukje geschiedenis niet verteld te worden, ongeacht door wie?

Als de Amerikaanse pionier van de moderne dans tart Isadora Duncan de normen en wetten van haar tijd, zowel in haar kunst als in haar persoonlijke leven.

Fredo en Luigi zijn twee heel verschillende broers. Wanneer Fredo na vele jaren terugkomt naar Italië, heeft dat alles te maken met de dood van hun vader en diens lege, oude huis.

Koning Willem II is verwikkeld in een machtsstrijd met West-Friesland wanneer hij vader wordt van twee zoons: de wettige Floris en de bastaard Alard.

Perdido, het stadje waar de rijke familie Caskey de scepter zwaait, wordt in 1919 getroffen door een overstroming. Enige dagen later verschijnt de mysterieuze Elinor.

Dit gedetailleerd portret van Volodymyr Zelensky is gebaseerd op vier jaar verslaggeving, uitvoerige reizen met de president naar het front en tientallen interviews.

Wanneer voormalig spion Maggie Bird een lichaam op haar oprit vindt, weet ze dat iemand achter haar aan zit. Ze richt zich tot haar oude vriendenkring van gepensioneerde CIA-agenten.

Dit boek bevat waardevolle lessen om je eigen koers te varen, speciaal voor jongeren. Ontdek hoe je een positieve mindset ontwikkelt, leert omgaan met stress en rust in je hoofd vindt.

Een toevallige ontmoeting zet het leven van de zeventienjarige Victoria op de kop. Binnenkort zal ze gedwongen zijn om diep de natuur in te vluchten en haar leven achter zich te laten.

Herman Koch besluit na zijn diagnose eigenlijk meteen dat hij de kanker een zo beperkt mogelijke rol in zijn leven wil laten spelen: 'Ik zou niets doen.'

Hoe ga je om met de belangrijkste relaties in je leven? Als de verhoudingen goed zijn, kun je ook beter omgaan met de andere problemen om te gaan die op je pad komen.

Het is mei 1940 en Rotterdam staat in brand. De half-Joodse Debra ontmoet een jonge wolf wanneer de Rotterdamse Diergaarde wordt getroffen door bommen.

Beaujon leidt in Constantinopel een comfortabel leven, maar dat verandert als hij betrokken raakt bij een aanslag op een antiek monument.

Volwassen zijn in deze tijd, hoe doe je dat? Doe je het alleen, of durf je het samen? Een onmisbaar boek voor ex-pubers, voor Generatie Hoi. Met veel survivaltips en voiceberichten!

Het logboek van Peter R. de Vries, over de laatste anderhalf jaar van zijn leven, wordt afgewisseld met fragmenten uit het dagboek van zijn zoon Royce.

Metin gaat studeren in San Francisco en is vastbesloten zijn oude zelf achter zich te laten. Een paar weken na zijn aankomst, vinden de aanslagen van 11 september plaats.

Wanneer de introverte William trouwt met de bruisende Julia, wordt hij als vanzelf opgenomen in haar chaotische, liefdevolle familie. Dan komt de duisternis uit zijn verleden naar boven.

Daniel leidt een bewogen leven. Wanneer haar reputatie verslechtert, voelt ze zich in het nauw gedreven. En nu is Daniel dood. Jodie, haar grote liefde, wil weten waarom.

Als zijn vrouw Alissa plotsklaps verdwijnt en Roland met hun vier maanden oude zoontje achterblijft, gaat hij niet alleen op zoek naar haar, maar ook naar het waarom van zijn rusteloze bestaan.

De eenentwintigjarige M. vertrekt in 1989 halsoverkop naar Parijs en gaat aan de slag als au pair. Om grip te krijgen op het leven, schrijft ze.

In de donkerste periode van haar leven wil Milouska Meulens weten wie ze echt is en waar ze thuis is. Die vragen kan ze alleen beantwoorden als ze weet waar ze vandaan komt.

Wanneer Hugo's vroegere gouvernante overlijdt, duiken de verloren gewaande dagboeken van zijn grootvader Willem Adema op, die een ontstellend licht werpen op diens oorlogsjaren.

Drie jaar na het overlijden van zijn opa en de verdwijning van diens vrouw Pepa krijgt Ruben Kruijssen de opdracht de Alquerías, het familiehuis in Spanje, te verkopen.

Spontane foto’s waren zeldzaam aan het eind van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw. Fotografen als Jacob Olie en James Higson legden zich juist toe op het fotograferen van het leven van alledag.

Titus Crown is de eerste zwarte sheriff van Charon County. Na de moord op een onderwijzeres wordt de dader, een zwarte oud-leerling, doodgeschoten door Titus' hulpsherrifs voor hij kan ingrijpen.