Lezersrecensie
'This is a man's world, man made the car, to carry us over the road...'
The Left Hand of Darkness
'Light is the left hand of darkness
and darkness the right hand of light.
Two are one, life and death, lying
together like lovers in kemmer,
like hands joined together,
like the end and the way.'
Fantasy en Science fiction auteur Ursula K. Le Guin overleed op 22 januari 2018, op 88-jarige leeftijd. Zij schreef meer dan 21 boeken, variërend van kinderboeken, tot poëzie. Zij ontving meerdere prijzen en onderscheidingen voor haar werk. Haar meest beroemde werk, The Left Hand of Darkness, ontving in 1969 de Nebula Award, en een jaar later de prestigieuze Hugo Award. The Left Hand of Darkness is een deel uit de Hainish Cycle, de roman wordt vooraf gegaan door Rocannon's World (1967), Planet of Exile (1967), City of Illusions (1967), en vervolgd door The Word for World is Forrest (1972) en The Dispossessed (1974). De romans kunnen in afwijkende volgorde gelezen worden, en zijn allen een op zichzelf staand verhaal.
In haar Science fiction romans doet het er voor Le Guin niet toe, of het waarheid is, óf dat het waarheid kan worden. Science fictie is niet voorspellend, maar eerder beschrijvend. Le Guin is meer geïnteresseerd in de gedachte wat er zou gebeuren als.... ; en zij noemt haar romans dan ook gedachten-experimenten. Zij speelt met aspecten en thema's , die niet in woorden gezegd kunnen worden.
Veel van haar terugkerende thema's, zijn antropologisch, taalkundig, sociaal, politiek, cultureel, of godsdienstig van aard. Zij creëert 'alien' werelden, die zó verschillend van de onze zijn, om zich volgens af te vragen wat er zou kunnen gebeuren als een individu uit zijn eigen sociale omgeving wordt gehaald, en in contact zou treden met dergelijke werelden en in hoeverre er dan gesproken kan worden van een 'gemeenschappelijkheid', dan wel een 'anderheid.'. Zij gaat dan vooral in op de sociale, en antropologische aspecten, die een ontmoeting en onderdompeling in een vreemde (buitenaardse) maatschappij te weeg kan brengen.
In de roman the Left Hand of Darkness, experimenteert Le Guin onder meer met gender diversiteit , en onderzoekt zij in hoeverre dat (onze) cultuur en (ons) gedachtegoed bepaalt. Wat zit er onder dat alles bepalende label van man/vrouw, wat is een man, een vrouw, een mens? Wat bepaalt ons eigenheid?
Le Guin neemt ons mee naar de planeet Winter, door de bewoners ook wel Gethen genoemd. Daar ontmoetten we Genly Ai., een gezant van de Ekumen, een Federatie van Planeten, die afdaalt op de planeet, om te kijken of de bewoners zich willen aansluiten bij dit Verbond van Menselijke Rassen. De rest van zijn bemanning cirkelt in een baan om de planeet, en wacht in stasis af op een signaal van de gezant.
Je kunt wel aan je water voelen, dat het vanaf het eerste moment van contact met deze bewoners behoorlijk mis gaat. Zitten de inwoners van Gethen wel op Genly Ai te wachten? De wereld is bij lange na nog niet klaar voor intergalactische technologie. Deze planeet met een man/vrouw maatschappij leeft in harmonie met de omgeving om haar/hem heen.
De planeet Winter is een ijsplaneet. De bewoners hebben zich aangepast aan de bitterkoude wereld. Het is er altijd het jaar nul. De bevolking kent geen onderscheid in geslacht: Voor ¾ van een Getheniaanse maand zijn zij genderneutraal/ interseksueel, tijdens kemmer – een korte periode waarin zijn seksueel ontvankelijk zijn, bepalen wij zelf of zij tot man of vrouw transformeren. Na kemmer keren zij weer naar hun oorspronkelijke fysieke toestand. Een bewoner van Gethen kan dus zowel een moeder als een vader van een kind zijn. Op Winter heerst er gelijkheid in baren, opvoeding, zorg, en werk.
Genly Ai vindt deze maatschappij van 'verwijfde' vrouw/mannen maar niets, heeft al snel zijn oordeel klaar, en botst met een vooraanstaand bewoner van Karhide, Estraven. Verontwaardigd en miskend, vertrekt hij naar een ander deel van de planeet: Orgoreyn, waar hij zich aanvankelijk beter op zijn plek voelt en zich al snel opgenomen voelt door de bevolking aldaar. De inwoners van Orgoreyn zijn vanaf geboorte coöperatief, zachtaardig, passief, met een collectieve invulling van taken en verantwoordelijkheden, – dit in tegenstelling tot het op macht belust, schreeuwerige, rijke Karhide, dat uiterlijke vertoon, haantjes-gedrag, macht en individualisme ambieert. -.
Genly Ai leert echter al snel dat veel onzichtbaar blijft in Orgoreyn, en heeft niet door dat zijn missie hierdoor gevaar loopt. Hij wordt uitgelachen en niet geloofd, als hij in Orgoreyn vertelt dat hij van een andere planeet komt en dat zijn schip om Gethen cirkelt. De bewoners kunnen het zich simpelweg niet voorstellen, en Genly A, kortzichtig als hij is, realiseert zich niet dat hij iets moet uitleggen aan een wereld die onbekend is met het concept vrouwelijk/mannelijk, tijd, en oorlog. Zij hebben er simpelweg geen woorden voor.
“He is ignorant of us, and we of him.' merkt Estraven terecht op, als hij samen met Ai over de Ice Wall trekt, op weg terug naar Karhide. Tijdens deze maandenlange, barre tocht over hoge ijswanden, zijn Estraven en Ai op elkaar aangewezen. Both equal, alien and alone.' - Beide afgesneden van hun oorspronkelijke omgeving, trachten zij de beweegredenen van de ander te doorgronden. Zo vindt Estraven Ai een 'freak', als enige van alle primaten op zijn planeet altijd in kemmer, wat een eenzaamheid! Ai begint de man die een vrouw is, en de vrouw die een man is, uiteindelijk te vertrouwen. Hij realiseert zich dat in zijn wereld een man of vrouw altijd een partner zoekt, om zich compleet te voelen, terwijl de Gethen als individu al volmaakt zijn. Yin en Yang, mannelijk en vrouwelijk, hard en zacht in één verschijningsvorm.
Voor Le Guin geen groene mannetjes, vliegende schotels of invasies van grote insecten. In plaats daarvan schept zij een wereld, zo divers en gelijkertijd zo gelijk aan de onze. Zij stelt ons de vraag: wie ben ik, wie ben jij, wie zijn wij, wat maakt iemand tot wie en wat hij is ? Wat is leven? Wat is liefde?
Gelijk Hopi, dat grammaticaal noch als abstract gegeven geen aanduiding voor het concept tijd kent, is het op Gethen altijd het jaar Nul. Le Guin beschrijft hoe taal een wereldbeeld en de omgeving waarin het individu leeft, kleurt, zoals 'sneeuw en ijs' de wereld van Gethen (vgl. Inuit op aarde) kleurt, als dit ook aan het idioom van een dergelijke samenleving toevoegt.
Ai, als 'oog' observeert slechts vanuit zijn eigen gedachtegoed, terwijl zijn alter-ego . Estraven liefde en respect eist, niet op basis van hun gelijkheid, maar juist op basis van hun differentiatie. De één en de ander, zonder exclusie, als één. ( 'The left hand of Darkness is the right hand of Light.)
Genly Ai's odyssee tussen de sterren, op zoek naar andere werelden, eindigt op Gethen als een reis naar 'I”, het – Ik- (Ai is een homofoon van het Engelse “Eye” en Ï”.) , de reis naar binnen, de overwinning van het eigen ego, de acceptatie van de ander in de meest zuivere vorm: liefde en acceptatie van de ander, als wezen, zónder label en differentiatie.
De oude Grieken riepen het al – Gnothi Seauton (Ken Uzelf), onderzoek het leven, en (ver-)oordeel niet de ander. ('Ken uzelf, Ken de ander.')
The Left Hand of Darkness verscheen in mijn geboortejaar, 1969, is tot de dag van vandaag nog altijd onderwerp van discussie op scholen en universiteiten. De roman beleeft dit jaar haar zoveelste herdruk. Onlangs heeft de BBC er een hoorspel van gemaakt. Na Herbert's Duin op de tweede plek, als allerbeste sf roman ooit geschreven. Een boek dat leert dat taal, cultuur, gender, tijdsbesef, allen cultuurafhankelijk zijn en dat wij eerst maar eens naar onszelf moeten kijken, voor wij de ander veroordelen.
Een fenomenaal en magistraal vormgegeven roman, is Left Hand of Darkness een boek, dat iedereen ooit een keer gelezen moet hebben, als is het maar om die gekleurde bril waarmee wij de wereld aanschouwen, af te zetten, opdat wij de wereld ook eens door de ogen van de ander bekijken en leren waarderen!
***** 5 sterren
'Light is the left hand of darkness
and darkness the right hand of light.
Two are one, life and death, lying
together like lovers in kemmer,
like hands joined together,
like the end and the way.'
Fantasy en Science fiction auteur Ursula K. Le Guin overleed op 22 januari 2018, op 88-jarige leeftijd. Zij schreef meer dan 21 boeken, variërend van kinderboeken, tot poëzie. Zij ontving meerdere prijzen en onderscheidingen voor haar werk. Haar meest beroemde werk, The Left Hand of Darkness, ontving in 1969 de Nebula Award, en een jaar later de prestigieuze Hugo Award. The Left Hand of Darkness is een deel uit de Hainish Cycle, de roman wordt vooraf gegaan door Rocannon's World (1967), Planet of Exile (1967), City of Illusions (1967), en vervolgd door The Word for World is Forrest (1972) en The Dispossessed (1974). De romans kunnen in afwijkende volgorde gelezen worden, en zijn allen een op zichzelf staand verhaal.
In haar Science fiction romans doet het er voor Le Guin niet toe, of het waarheid is, óf dat het waarheid kan worden. Science fictie is niet voorspellend, maar eerder beschrijvend. Le Guin is meer geïnteresseerd in de gedachte wat er zou gebeuren als.... ; en zij noemt haar romans dan ook gedachten-experimenten. Zij speelt met aspecten en thema's , die niet in woorden gezegd kunnen worden.
Veel van haar terugkerende thema's, zijn antropologisch, taalkundig, sociaal, politiek, cultureel, of godsdienstig van aard. Zij creëert 'alien' werelden, die zó verschillend van de onze zijn, om zich volgens af te vragen wat er zou kunnen gebeuren als een individu uit zijn eigen sociale omgeving wordt gehaald, en in contact zou treden met dergelijke werelden en in hoeverre er dan gesproken kan worden van een 'gemeenschappelijkheid', dan wel een 'anderheid.'. Zij gaat dan vooral in op de sociale, en antropologische aspecten, die een ontmoeting en onderdompeling in een vreemde (buitenaardse) maatschappij te weeg kan brengen.
In de roman the Left Hand of Darkness, experimenteert Le Guin onder meer met gender diversiteit , en onderzoekt zij in hoeverre dat (onze) cultuur en (ons) gedachtegoed bepaalt. Wat zit er onder dat alles bepalende label van man/vrouw, wat is een man, een vrouw, een mens? Wat bepaalt ons eigenheid?
Le Guin neemt ons mee naar de planeet Winter, door de bewoners ook wel Gethen genoemd. Daar ontmoetten we Genly Ai., een gezant van de Ekumen, een Federatie van Planeten, die afdaalt op de planeet, om te kijken of de bewoners zich willen aansluiten bij dit Verbond van Menselijke Rassen. De rest van zijn bemanning cirkelt in een baan om de planeet, en wacht in stasis af op een signaal van de gezant.
Je kunt wel aan je water voelen, dat het vanaf het eerste moment van contact met deze bewoners behoorlijk mis gaat. Zitten de inwoners van Gethen wel op Genly Ai te wachten? De wereld is bij lange na nog niet klaar voor intergalactische technologie. Deze planeet met een man/vrouw maatschappij leeft in harmonie met de omgeving om haar/hem heen.
De planeet Winter is een ijsplaneet. De bewoners hebben zich aangepast aan de bitterkoude wereld. Het is er altijd het jaar nul. De bevolking kent geen onderscheid in geslacht: Voor ¾ van een Getheniaanse maand zijn zij genderneutraal/ interseksueel, tijdens kemmer – een korte periode waarin zijn seksueel ontvankelijk zijn, bepalen wij zelf of zij tot man of vrouw transformeren. Na kemmer keren zij weer naar hun oorspronkelijke fysieke toestand. Een bewoner van Gethen kan dus zowel een moeder als een vader van een kind zijn. Op Winter heerst er gelijkheid in baren, opvoeding, zorg, en werk.
Genly Ai vindt deze maatschappij van 'verwijfde' vrouw/mannen maar niets, heeft al snel zijn oordeel klaar, en botst met een vooraanstaand bewoner van Karhide, Estraven. Verontwaardigd en miskend, vertrekt hij naar een ander deel van de planeet: Orgoreyn, waar hij zich aanvankelijk beter op zijn plek voelt en zich al snel opgenomen voelt door de bevolking aldaar. De inwoners van Orgoreyn zijn vanaf geboorte coöperatief, zachtaardig, passief, met een collectieve invulling van taken en verantwoordelijkheden, – dit in tegenstelling tot het op macht belust, schreeuwerige, rijke Karhide, dat uiterlijke vertoon, haantjes-gedrag, macht en individualisme ambieert. -.
Genly Ai leert echter al snel dat veel onzichtbaar blijft in Orgoreyn, en heeft niet door dat zijn missie hierdoor gevaar loopt. Hij wordt uitgelachen en niet geloofd, als hij in Orgoreyn vertelt dat hij van een andere planeet komt en dat zijn schip om Gethen cirkelt. De bewoners kunnen het zich simpelweg niet voorstellen, en Genly A, kortzichtig als hij is, realiseert zich niet dat hij iets moet uitleggen aan een wereld die onbekend is met het concept vrouwelijk/mannelijk, tijd, en oorlog. Zij hebben er simpelweg geen woorden voor.
“He is ignorant of us, and we of him.' merkt Estraven terecht op, als hij samen met Ai over de Ice Wall trekt, op weg terug naar Karhide. Tijdens deze maandenlange, barre tocht over hoge ijswanden, zijn Estraven en Ai op elkaar aangewezen. Both equal, alien and alone.' - Beide afgesneden van hun oorspronkelijke omgeving, trachten zij de beweegredenen van de ander te doorgronden. Zo vindt Estraven Ai een 'freak', als enige van alle primaten op zijn planeet altijd in kemmer, wat een eenzaamheid! Ai begint de man die een vrouw is, en de vrouw die een man is, uiteindelijk te vertrouwen. Hij realiseert zich dat in zijn wereld een man of vrouw altijd een partner zoekt, om zich compleet te voelen, terwijl de Gethen als individu al volmaakt zijn. Yin en Yang, mannelijk en vrouwelijk, hard en zacht in één verschijningsvorm.
Voor Le Guin geen groene mannetjes, vliegende schotels of invasies van grote insecten. In plaats daarvan schept zij een wereld, zo divers en gelijkertijd zo gelijk aan de onze. Zij stelt ons de vraag: wie ben ik, wie ben jij, wie zijn wij, wat maakt iemand tot wie en wat hij is ? Wat is leven? Wat is liefde?
Gelijk Hopi, dat grammaticaal noch als abstract gegeven geen aanduiding voor het concept tijd kent, is het op Gethen altijd het jaar Nul. Le Guin beschrijft hoe taal een wereldbeeld en de omgeving waarin het individu leeft, kleurt, zoals 'sneeuw en ijs' de wereld van Gethen (vgl. Inuit op aarde) kleurt, als dit ook aan het idioom van een dergelijke samenleving toevoegt.
Ai, als 'oog' observeert slechts vanuit zijn eigen gedachtegoed, terwijl zijn alter-ego . Estraven liefde en respect eist, niet op basis van hun gelijkheid, maar juist op basis van hun differentiatie. De één en de ander, zonder exclusie, als één. ( 'The left hand of Darkness is the right hand of Light.)
Genly Ai's odyssee tussen de sterren, op zoek naar andere werelden, eindigt op Gethen als een reis naar 'I”, het – Ik- (Ai is een homofoon van het Engelse “Eye” en Ï”.) , de reis naar binnen, de overwinning van het eigen ego, de acceptatie van de ander in de meest zuivere vorm: liefde en acceptatie van de ander, als wezen, zónder label en differentiatie.
De oude Grieken riepen het al – Gnothi Seauton (Ken Uzelf), onderzoek het leven, en (ver-)oordeel niet de ander. ('Ken uzelf, Ken de ander.')
The Left Hand of Darkness verscheen in mijn geboortejaar, 1969, is tot de dag van vandaag nog altijd onderwerp van discussie op scholen en universiteiten. De roman beleeft dit jaar haar zoveelste herdruk. Onlangs heeft de BBC er een hoorspel van gemaakt. Na Herbert's Duin op de tweede plek, als allerbeste sf roman ooit geschreven. Een boek dat leert dat taal, cultuur, gender, tijdsbesef, allen cultuurafhankelijk zijn en dat wij eerst maar eens naar onszelf moeten kijken, voor wij de ander veroordelen.
Een fenomenaal en magistraal vormgegeven roman, is Left Hand of Darkness een boek, dat iedereen ooit een keer gelezen moet hebben, als is het maar om die gekleurde bril waarmee wij de wereld aanschouwen, af te zetten, opdat wij de wereld ook eens door de ogen van de ander bekijken en leren waarderen!
***** 5 sterren
1
1
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Sandra
Gesponsord
Deze thriller trekt je razendsnel mee in een complot met onbetrouwbare staatslieden met hun eigen agenda's, internationale conflicten en hoogoplopende bedreigingen voor de samenleving.
